21183 Kompendium Wiedzy geografii90

STREFA BUFOROWA, KORDON SANITARNY

Jest to terytorium położone pomiędzy obszarami wpływów dwu lub więcej mocarstw. Idea strefy buforowej została sformułowana przez lorda Curzona w XIX wieku i odnosiła się do rozgraniczenia wpływów Rosji i Anglii w Azji Środkowej oraz Rosji i Niemiec w Europie Wschodniej.

Późniejszym rozwinięciem tej idei był „kordon sanitarny" (fr. cordoue sanitaire. pierwotnie oznaczał linię ograniczającą lub powstrzymującą rozpowszechnianie się chorób zakaźnych), który miał chronić Europę przed wpływami Rosji bolszewickiej. Międzywojenny „kordon sanitarny” zakładał stworzenie w Europie pasa bezpieczeństwa, rozciągającego się od Finlandii po Rumunię. Dużą rolę w tworzeniu tej koncepcji odegrały W. Brytania i Francja oraz państwa tzw. Małej Ententy w Europie Środkowej. Jednocześnie była to próba niedopuszczenia do bezpośrednich kontaktów między Rosją a Niemcami.

Po II wojnie światowej cała Europa Wschodnia i Środkowa znalazła się w strefie wpływów ZSRR. Na Bliskim Wschodzie z inicjatywy USA w latach 50. został stworzony kordon sanitarny w stosunku do Związku Radzieckiego w oparciu o prozachodnie rządy Turcji, Iranu i Pakistanu. Głównym jego celem było zablokowanie rozprzestrzeniania się wpływów radzieckich na bogate w ropę naftową obszary rejonu Zatoki Perskiej.

W Europie Środkowo-Wschodniej odradzają się pewne elementy koncepcji kordonu sanitarnego, chociaż współczesna Rosja przeżywa kryzys społeczno-gospodarczy i nie stanowi już takiego zagrożenia militarnego oraz ideologicznego, jak dawny ZSRR. Obecnie chodzi przede wszystkim o zahamowanie nielegalnego handlu, eksportu przestępczości i innych negatywnych społecznic i gospodarczo zjawisk, których głównym źródłem jest cały obszar postradziccki.

Państwo buforowe to kraj niezależny położony pomiędzy potężnymi i imperialnie nastawionymi sąsiadami. Takie położenie miała np. Polska między ZSRR i Niemcami nazistowskimi. Państwa buforowe zabezpieczają się przed realnymi lub potencjalnymi wpływami silnych sąsiadów przez tworzenie sojuszy lub szukając innych znaczących politycznie i militarnie gwarantów swojej niezawisłości. (Patrz hasła: Geopolityczne doktryny. Geopolityczne regiony, Styki geopolityczne).

STREFY EKONOMICZNE

Specjalna (wolna) strefa

ekonomiczna

Specjalne (wolne) strefy ekonomiczne (SSE) powstają głównie w regionach portowych i granicznych. Wymiana towarowa dokonywana w tych strefach nie podlega ocleniu, ponadto istnieją w nich także inne preferencje dotyczące transportu, handlu i inwestycji. W strefach tych wykonywane są proste czynności związane z surowcami i towarami: rozdział, pakowanie, tranzyt i inne. Niektóre wolne strefy są znane jako miejsca dokonywania wątpliwych operacji, tj. przemytu, „prania brudnych pieniędzy”, przestępstw narkotykowych (np. Miami, Makau, Kolon w Panamie, holenderskie wyspy Aruba i Curaęao).

Specjalna (wolna) strefa

przemysłowa,

park

technologiczny

(przemysłowy)

Zupełnie inny charakter mają specjalne (wolne) strefy przemysłowe, znane jako parki technologiczne lub przemysłowe. Są one ukierunkowane na rozwój produkcyjno-usługowy w dziedzinie „wysokich technologii” (high-tech) lub też stanowią obszary przemysłowe stworzone w celu zapewnienia miejsc pracy lub restrukturyzacji miejscowej gospodarki. Strefy przemysłowe mają zapewnione ulgi celne, podatkowe, prawne i inne, co sprawia, że są one wyjątkowo wygodne dla inwestycji z zewnątrz. Właśnie dzięki takiej polityce wiele wschodniuazja-tyckich państw — tzw. „tygrysów azjatyckich” (Korea. Tajwan. Hongkong, Singapur, Malezja) — a także Chiny przyciągnęły ogromne kapitały inwestycyjne mimo słabo wykwalifikowanych kadr. ale także z powodu niskich kosztów pracy.

W krajach rozwiniętych wolne strefy przemysłowe powstają w celu aktywizacji terenów dotkniętych kryzysem, np. po wyczerpaniu zasobów miejscowych kopalń, oraz w starych centrach włókienniczych w związku z koniecznością ich restrukturyzacji. Często strefy takie są tworzone na obszarach dotkniętych wysokim bezrobociem strukturalnym, w związku z nasilającą się emigracją miejscowych kadr.

i

167