21617 P1180356

148 Zenon Woźniak

p.n.e., przestają występować w zespołach kultury pomorskiej importy lateńskie i w ogóle zapinki. Zaczyna się wówczas końcowe stadium kultury pomorskiej charakteryzujące się brakiem przedmiotów omawianego rodzaju w inwentarzach grobowych. Obejmuje ono najprawdopodobniej czas odpowiadający młodszej fazie wczesnego okresu lateńskiego (LT BJ i części starszej fazy środkowego okresu lateńskiego (LT Ci). Być może na samym końcu tego stadium ujawniają się ponownie ślady oddziaływań kultury lateńskiej. Zdaję sobie sprawę, że cezura widoczna w omawianej przeze mnie dziedzinie, przypadająca na czas około 300 r., nie musi pokrywać się ze zmianami w ceramice i obrządku pogrzebowym. Gdyby jednak udało się powiązać stwierdzoną tu zmianę z innymi faktami, uzyskalibyśmy możliwość bardziej precyzyjnego datowania późnych materiałów kultury pomorskiej.

Na marginesie omawianych zagadnień warto zwrócić uwagę, że obszar kultury pomorskiej jest w Europie środkowej terenem, na którym zabytki typu lateńskiego występują najrzadziej. Niesłuszne wydaje się więc rozciąganie na ten obszar pojęcia okres lateński. Bardziej uzasadnione wydaje się stosowanie w archeologii polskiej terminu okres przed rzymski, dzielonego na dwie zasadnicze fazy. starszą — przypadającą na czas występowania kultury pomorskiej i grobów kloszowych — oraz młodszą, czyli dobę odpowiadającą wczesnej fazie kultur przeworskiej i oksywskiejⁿ.

Adres autora: Doc. dr habiL ZENON WOŻNIAK, Zakład Archeologii Małopolski IHKM PAN. Sławkowska 17, 31—016 Kraków

™ Por. Z. Wożniak. Wybrane zagadnienia z problematyki późnego oktetu przedrzymskiego (lateńskiego) na ziemi kieleckiej. Rocznik Świętokrzyski, t. 3: 1971,

Gerard Labuda

ZAGADNIENIE POBYTU LUDNOŚCI BAŁTYJSKIEJ NA LEWYM BRZEGU DOLNEJ WISŁY W STAROŻYTNOŚCI

I. Powyższe zagadnienie jest od dłuższego czasu przedmiotem dociekań i rozstrząsań sporej liczby historyków, językoznawców, archeologów a także etnografów, przy czym różnice w jego rozwiązaniu występują nie tylko między przedstawicielami poszczególnych dyscyplin biorących udział w dyskusji, jak tego z góry można oczekiwać, lecz także — co jest bodaj istotniejsze — występują one również między przedstawicielami jednej i tej samej dyscypliny. Ten fakt bowiem wykazuje niedwuznacznie, iż jedno i to samo świadectwo bywa odczytywane i interpretowane różnorako. Do uzgodnienia poglądów droga jest więc daleka. Skłania to tym bardziej do kontynuowania dyskusji, jakkolwiek każdy z jej uczestników musi sobie zdawać sprawę z relatywności własnych w tym zakresie osiągnięć.

Dyskusję tę rozpoczął równo sto lat temu Lothar Weber wskazując na podstawie kilku dostrzeżonych przez siebie zapisów dokumentowych o przedkrzyżackich śladach osadnictwa pruskiego na terenie ziemi chełmińskiej i Pomorza Gdańskiego. Jakkolwiek spostrzeżenia jego zrazu zostały podważone i zastąpione tezą, że nieliczne grupy ludności pruskiej przedostały się na lewy brzeg Wisły w 2 poł. XIII w. wskutek podbojów krzyżackich w samych Prusach, co skłoniło ją do ucieczki na sąsiednie ziemie słowiańskie (Mazowsze, Ruś), a także litewskie, względnie, że pewna liczba osadników pruskich została tutaj przeniesiona przez samych Krzyżaków w toku rozwijanej przez nich kolonizacji Pomorza Gdańskiego w XIV w., to jednak w toku dalszych badań zakres tego osadnictwa został rozszerzony i rozciągnięty na teren Żuław i przyległą od zachodu strefę nadwiślańską od Tczewa na północ. W sumie jednak historycy i badacze gwar pomorskich stanęli na stanowisku póż-