21798 LastScan16

Rodzaje podejmowanej aktywności

Wzbogacona psychicznie młodzież poszukuje nowych terenów dla własnej aktywności, a i sama aktywność ulega zmianie. W procesie rozwoju aktywności przypadającej na wiek młodzieńczy Tyszkowa (1977, s. 233) wyróżniła następujące tendencje rozwojowe: (1) postępujące porządkowanie aktywności i eliminowanie form aktywności bezładnej, chaotycznej i nieukierunkowanej, (2) różnicowanie się aktywności, organizowanie i wyodrębnianie nowych jej rodzajów, (3) wytwarzanie się złożonych form aktywności ukierunkowanej i uprzedmiotowionej (działań), (4) kształtowanie się i przemiany wewnętrznych mechanizmów regulacji aktywności. Tyszkowa podkreśla, że w procesie tych zmian wzrasta świadomość własnej aktywności, a także zdolność do działań zespołowych. „Równocześnie coraz większą rolę (...) odgrywają oczekiwania, marzenia, antycypacje, ideały i plany odnoszące się do przyszłości, a działalność zaczyna być podejmowana z myślą o ich urzeczywistnieniu” (tamże, s. 245).

Taka skierowana ku przyszłości aktywność dotyczy własnych planów życiowych i jest realizowana indywidualnie lub też - jednocześnie - młody człowiek podejmuje aktywność zespołowo, włączając się w działania o charakterze społecznym i politycznym.

Trudno powiedzieć, jaka część młodzieży jest zaangażowana w taką działalność oraz jakich działań jej aktywność dotyczy. I pod tym względem młodzież wydaje się być bardzo zróżnicowana. Przecławska (w: Przecławska, Rowicki 1997), na podstawie badań przeprowadzonych na przełomie lat 1993/94, które objęły 969 młodych Polaków, stwierdza brak zaufania młodzieży do instytucji życia społecznego i politycznego. Prawie 85% badanych twierdziło, że nie ma obecnie w Polsce klubu, organizacji społecznej, partii politycznej, które byłyby im bliskie. Zainteresowanie polityką deklarowało zaledwie 7,2% badanych (tamże, s. 129). Jednak przekonanie młodzieży o konieczności włączania się w ulepszanie życia społecznego wzrosło, zdaniem A. Przecławskiej, w stosunku do lat poprzednich i w cytowanych badaniach dotyczyło 68% badanych (tamże, s. 130).

Zainteresowanie młodzieży budzą także subkultury młodzieżowe. E. Zamojska (1998) wymienia 10 subkultur funkcjonujących aktualnie w Polsce, spośród których największą popularnością wśród młodzieży cieszą się rapowcy. W muzycznych tekstach, przez które ich ideologia dociera do młodzieży, posługują się wulgarnym językiem marginesu społecznego, wyrażając swój żal i nienawiść do świata ludzi dorosłych. W badaniach 49,3% chłopców wskazało na rapowców jako na subkulturę im bliską, w porównaniu do 32,1% dziewcząt (tamże, s. 93). Byli to głównie uczniowie szkół zawodowych, podczas gdy uczniowie liceów ogólnokształcących najczęściej (33,8%) skłaniali się ku hippisom (tamże, s. 95).

Jednocześnie w codziennych kontaktach z młodzieżą można zaobserwować jej zaangażowanie, które jest najbardziej spektakularne w działaniach na rzecz ekologii czy pacyfizmu. Można też dostrzec jej mniej widowiskową aktywność, często wymagającą więcej samozaparcia, np. przy opiece nad osobami starymi czy chorymi, a także niepełnosprawnymi. Nie wiemy jednak, jakiej części młodzieży to dotyczy.

Orientacje społeczne

Motywację jednostek czy grup młodzieży do podejmowania takich bądź innych działań wyznacza jej orientacja społeczna. Kształtowanie się orientacji społecznych jest procesem zmieniającym się wraz z nabywaniem nowej wiedzy i wzrostem kompetencji, a także wraz z generalizowaniem się różnorodnych doświadczeń. Poszerzanie doświadczeń życiowych młodzieży sprzyja krystalizowaniu się jej społecznych orientacji, co przypada na okres młodzieńczości oraz lata następne.

W przeprowadzonych w ostatnich latach badaniach nad orientacjami społecznymi młodzieży uzyskano zróżnicowane wyniki. Na uwagę zasługują badania przeprowadzone w 1993 roku na dużej grupie (760 osób) młodzieży szkolnej od 15.-18. r.ż. Zastosowanie analizy czynnikowej pozwoliło na wyodrębnienie dziesięciu typów orientacji społecznych charakteryzujących polską młodzież (Galas, 1994). Są to: konformizm, autorytaryzm, patriotyzm, optymizm, orientacja proreformatorska, poczucie anomii, lęk, poczucie deprywacji, roszczeniowy egalitaryzm, przedsiębiorczy pragmatyzm. Orientacje te potwierdzają znaczne zróżnicowanie młodzieży, które wynika z różnic środowiska w jakim ona żyje, wsparcia jakie otrzymuje, a w znacznym stopniu także z różnic w poziomie zdolności intelektualnych poszczególnych jednostek. Warto tu dodać, że stan emocjonalny badanej przez siebie zbiorowości młodzieży Zamojska (1998, s. 111) określa słowami tejże młodzieży: „kochany i kochający”. A więc nie poczucie beznadziei i pokoleniowej krzywdy, ale skoncentrowanie się na problemach osobistych.

Cele i dążenia

W badaniach nad celami i dążeniami życiowymi młodzieży, przeprowadzonych przez różnych badaczy, uzyskano podobne wyniki (Mariański, 1993; Przecławska, Rowicki, 1997). W badaniach Przecławskiej najwyższe wskaźniki wyborów przypadły takim wartościom, jak „odwzajemniona miłość i szczęśliwe życie rodzinne” (74,6%), w tym dla 44,4% był to cel najważniejszy. Ma to być zarazem życie spokojne, nie wymagające zbyt wielkiego wysiłku. Osiągnięcie sukcesu, jak również działalność mająca na celu realizację wielkich ideałów moralnych i społecznych, nie leżało w kręgu zainteresowań badanej młodzieży (Przecławska, Rowicki, 1997).

Ujmując ogólnie, stawiane w okresie młodzieńczości cele oraz zadania, których realizacja ma tym celom służyć, są bardziej realistyczne niż to miało miejsce we wczesnej adolescencji, są też realizowane z większą konsekwencją, a nieraz i z uporem. Poszukiwanie, a wraz z nim działanie oparte na metodzie „prób i błędów”, zostaje teraz zastąpione systematycznością i większą pewnością co do słuszności wyboru. Właściwości te dobrze przygotowują młodzież do przyszłej pracy zawodowej.

Pierwsze kontakty z pracą zawodową

Właściwie już wcześniej w działalności młodzieży pojawiają się różnorodne elementy pracy. Tyszkowa (1977) zalicza do nich udział w gospodarstwie domowym (sprzątanie, gotowanie, pomoc w opiece nad młodszym rodzeństwem itp.). Dorywcze prace zarobkowe do niedawna młodzież podejmowała głównie w czasie wakacji, przeznaczając zarobione pieniądze przede wszystkim na potrzeby osobiste i rozrywkę. W innej sytuacji była zawsze młodzież wiejska, z reguły obciążona pracą w gos-