22402 strony38 39

łatwość naboru siły roboczej, dogodne powiązania z rynkiem, dostęp do budynków i innych nieruchomości, a także koszt robocizny i dostęp do surowców.

Tabela 3. Kryteria lokalizacji przedsiębiorstw według badań w 1964 i 1996 r.

Lp.	1964 - badanie T.Bergina, W.Eagana	Lp.	1996 - badanie K. Brenke
1	Łatwość naboru siły roboczej	1	Bliskość rynku zbytu
2	Dogodne powiązania z rynkiem	2	Środki wspierające działalność gospodarczą
3	Możliwość nabycia budynków lub innych nieruchomości	3	Koszty robocizny
4	Koszty robocizny	4	Kwalifikacje siły roboczej
5	Łatwość nabycia surowców	5	Bliskość autostrady
6	Słabszy wpływ związków zawodowych	6	Bliskość dostawców
7	Lokalne możliwości kooperacji	7	Koszty energii
8	Siedziba dyrekcji	8	Usługi miejscowych banków
9	Klimat	9	Wspieranie przez izby gospodarcze
10	Koszty transportu	10	Dobry wizerunek miasta i regionu
11	Dostatek mocy	11	Pomoc przedsiębiorstw wspierających przedsiębiorczość
12	Centrum specjalnego przemysłu	12	Ceny ziemi
13	Urządzenia transportowe	13	Opłaty lokalne
14	Decentralizacja działalności	14	Koszty wynajęcia obiektów przemysłowych
15	Korzystna struktura podatków	15	Administracja komunalna
16	Pomoc finansowa	16	Bliskość szkół wyższych
		17	Bliskość instytutów badawczych
		18	Komunikacja miejska
		19	Mieszkania
		20	Zaplecze medyczne
		21	Połączenia lotnicze
		22	Ponadregionalne połączenia kolejowe
		23	Propozycja kulturalna
		24	Możliwości wypoczynkowe

Źródło: Bergin, Eagan 1964, s. 22, cyt. za Kryteria lokalizacji zakładów przemysłowych [1967]; Brcnke 1996, cyt. za Dziemianowicz 1997, s.17.

Badania z 1996 r. wskazują, że inwestorzy preferują bliskość rynku oraz instrumenty wspierające działalność gospodarczą. Już na czwartym miejscu, luz za kosztem siły roboczej, pojawia się jej jakość, rozumiana przede wszystkim jako obecność wykwalifikowanych kadr. Miejsca od 6 do 8 zajmują: bliskość autostrady i dostawców oraz koszt energii. Jednak zaraz po nich występują czynniki związane z nowoczesną obsługą przedsiębiorstw (banki, instytucje doradcze i wspierające przedsiębiorczość) oraz, co istotne, z wizerunkiem regionu. Wprawdzie z badań K. Brenkego wynika dość małe znaczenie takich czynników, jak propozycja kulturalna czy możliwości wypoczynkowe, warto jednak podkreślić, że skoro występują to mają one pewien, choć ograniczony, wpływ na atrakcyjność gospodarczą danego regionu [Dziemianowicz 1997, s. 17,18].

Analiza współczesnych wymogów lokalizacyjnych inwestycji zagranicznych w Europie [New Location Factors .. 1993, Małuszyńska 1996] wykazała, że najważniejszymi czynnikami określanymi praktycznie przez wszystkie rodzaje działalności są: dostęp do rynku zbytu i jego wielkość, dostępność przestrzenna do oraz z określonego miejsca do innych miejsc, istnienie usług wyspecjalizowanych i instytucji o charakterze badawczym, /.miany czynników lokalizacji w przyszłości dotyczą przesunięcia wagi z czynników obejmujących koszty na czynniki związane z informacją. Taka sytuacja wynika z konieczności stosowania innowacyjnych rozwiązań wymagających wyższych kwalifikacji pracowników, większej różnorodności produktów oraz ich szybszej dostawy [Małuszyńska 1996, s. 91]. Do podobnych wniosków dochodzą W. Molle i A. Verkennis [1995], którzy zestawili kombinacje czynników rozważanych w poszukiwaniu lokalizacji dla projektów w różnych dziedzinach gospodarki. Stwierdzili oni, że w coraz większej liczbie Ibrm działalności gospodarczej rośnie znaczenie niekosztowych (dla przedsiębiorstw) czynników lokalizacji, takich jak: jakość pracy, jakość środowiska zamieszkiwania. Pozostaje oczywiście wiele dziedzin wrażliwych na czynniki kosztowe. Jednak przedsiębiorstwa rozważają relokacje w inne obszary, gdy czynniki kosztowe obniżają ich zdolności konkurencyjne.