24974 tomI (58)

60 Podstawy fizjoterapii

Receptory te przekazują bowiem informacje o stanie ich napięcia bądź rozluźnienia, co ma m.in. znaczenie dla orientacji ustawienia w stawie - w statyce (np. podczas ciągłej dążności do utrzymywania punktu ciężkości ponad płaszczyzną podparcia) i w dynamice (koordynacja ruchowa, orientacja w przestrzeni).

Według Wyke’a wyróżniamy cztery typy receptorów stawowych, z których trzy stanowią mechanoreceptory, a ostatnie odbierają wrażenia bólowe (nociceplo-ry). I typ receptorów stawowych zlokalizowany jest w zewnętrznej (włóknistej) warstwie torebki stawowej, a tworzą go skupiska (3-8) kulistych ciał o wymiarach od 40 do 100 mm, połączonych cienkimi (6-9 |am) włóknami aferentnymi z odpowiednimi gałązkami nerwów rdzeniowych. Posiadają one niski próg pobudliwości, a wywodzące się z nich impulsy przewodzone są dośrodkowo z szybkością 30-70 m/s. Podstawowa ich rola polega na informowaniu o ustawieniu kątowym (pozycji) w stawie. Receptory te wolno adaptują się do bodźca rozciągającego torebkę stawową i posiadają reflckt.orycznie toniczny wpływ na mięśnie (system g), zwłaszcza na mięśnie tułowia, kończyn górnych, oczu oraz żwaczy. Działają również hamująco na nocicepcję. Generalnie jednak receptory' te, określane też mianem „statycz-nycłT, reagują jak swego rodzaju „elektryczny goniometr”, gdyż są one niejako wrażliwe na różnicę pobudzeń płynących z przeciwległych stron torebki stawowej. Mechanoreceptory II typu znajdują się w wewnętrznej warstwie torebki stawowej, a tworzą je pojedyncze otorbione ciała, o kształcie podłużnym stożkowatym i wielkości 100 do 280 (im. Posiadają one również niski próg pobudliwości, przy czym ich impulsacja przewodzona jest nieco szybciej, bo 60-100 m/s. Głównym zadaniem tych receptorów jest kontrola krótkotrwałych zmian napięcia torebki stawowej, a zatem informowanie o kierunkach wykonywanego ruchu. Adaptacja lego typu mechanoreceptorów następuje szybko (poniżej 0,5 sek.). Posiadają one krótkotrwały hamujący wpływ na nocicepcję i na odmianę oddziały w ują fazowo na mięśnie (układ y). Znów ogólnie mówiąc, receptory tego typu, określane też jako dynamiczne, podają informacje akeelerometryczne. Reagują one więc tylko na początku i na końcu zmiany prędkości, wobec czego mówi się, iż są to receptory typu „on - off”.

III typ receptorów zlokalizowany jest w przyczepach ścięgien oraz w wiązadłach (w okolicach przyczepów ścięgnistych i tzw. przejść ścięgnisto-mięśnio-wych). Morfologicznie tworzą je szerokie (100-600    pojedyncze (rzadziej sku

pione w wiązki) receptory, strukturalnie i funkcjonalnie podobne do więzadłowych ciałek Goigiego. Ich próg pobudliwości jest wysoki, z ramus articularis łączą je grube (13-17 pm) włókna mielinowe. Ich impulsacja jest przewodzona z największą prędkością (130 m/s). Poprzez informację o nadmiernym rozciąganiu więzadeł i ścięgien receptory te działają hamująco na motoneurony, przy czym bardzo szybko adaptują się one do działającego bodźca. IV typ receptorów stawowych stanowią nociceptory, wbudowane zarówno w całą torebkę stawową, jak i w więzadła. Informują one o ewentualnym uszkodzeniu tych struktur, reagując zarówno na