25277 skanuj0072 (27)

6. Wartości przyrodnicze Polski - stan, zagrożenia i ochrona

282

Wyraźnie kserotermiczne, na ogół jednak niezaliczane do muraw kserotermicz-nych mimo fizjonomicznego podobieństwa, jest zbiorowisko Festuco psammophilae--Koeleńetum glaucae, zbudowane głównie z traw kępowych — kostrzewy piaskowej i strzęplicy sinej, bogate florystycznie, ze znaczącym udziałem gatunków kontynentalnych. Jego płaty, zwłaszcza na glebach zasobnych w węglan wapnia, nawiązują florystycznie do klasycznych muraw kserotermicznych, głównie dzięki obecności ostnicy i szałwii łąkowej. Występują one w wielu regionach kraju, m.in. na Nizinie Mazowieckiej i Podlaskiej, na Pojezierzu Mazurskim i Suwalskim, w Kodinie Toruńskiej, na Pojezierzu Myśliborskim.

Murawy

napiaskowe

(psammofilne)

Murawy

bliźniczkowe

(psiary)

■    Murawy napiaskowe (psammofilne), w przeciwieństwie do muraw kserotermicznych, mają na ogół charakter wtórny, a ich roślinność jest silnie zsynan-tropizowana. Zazwyczaj wykształciły się one w dolinach wielkich rzek, w pradoli-nach i na sandrach dyluwialnych, w miejscach pokrytych wcześniej borami sosnowymi, na glebach skrajnie jałowych i suchych na terenie całego kraju. Traktowane przez lata jako nieużytki, były zalesiane lub przeznaczane pod budownictwo. Dopiero wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej i koniecznością respektowania Dyrektywy Siedliskowej zyskały prawo do przetrwania. Na liście zasługujących na ochronę muraw napiaskowych znalazły się powszechne w kraju subadantyckie luźne murawy szczotlichowe Spergulo vemalis-Corynephoretum na piaskach kwaśnych lub słabo kwaśnych. Są one zdominowane przez sinozieloną, kseromorficzną trawę szczo-dichę siwą, ale w zbiorowiskach duży udział mają wczesnowiosenne terofity, mchy i porosty, a ponadto nieliczne byliny: kocanki piaskowe, czerwiec trwały, jasieniec piaskowy. Z czasem murawy napiaskowe przekształcają się w luźne zbiorowisko boru sosnowego, a w warunkach ekstensywnego wypasu zwierząt gospodarskich—w ni-skoproduktywne pastwisko. Piaszczyska ekstensywnie wypasane pokrywają niskie, ale silnie zwarte murawy zbudowane głównie przez trawy: kostrzewę czerwoną i kostrzewę owczą oraz miedicę zwyczajną, z dużym udziałem psammofilnych bylin oraz charakterystycznych dla suchych siedlisk mchów i porostów.

Na ubogich i luźnych glebach o odczynie obojętnym lub zasadowym, w miejscach suchych i ciepłych rozwijają się ciepłolubne murawy napiaskowe, bardzo silnie zróżnicowane florystycznie, choć każdy z sześciu wyróżnionych zespołów reprezentuje ten sam związek Koeleńon glaucae. W skład tych muraw wchodzi lalka gatunków zagrożonych wyginięciem w Polsce, mi. in. pajęcznica liliowata, piaskowiec trawiasty, lepnica drobnokwiatowa, turzyca wąskolistna i turzyca delikatna. W przeciwieństwie do muraw szczotlichowych, mają one silnie wyrażony kontynentalizm i nawiązują do stepów ostnicowych zarówno pod względem składu gatunkowego, jak i fizjonomii. Ich stanowiska należą do najbardziej wysuniętych na północ i na zachód w Europie. W rozproszeniu występują na niewielkich powierzchniach w całym kraju, z wyjątkiem gór.

■    Murawy bliźniczkowe, często nazywane psiarami, reprezentujące fitosocjo-logiczną klasę zespołów wrzosowisk i ubogich muraw bliźniczkowych Nardo-