25440 skanuj0013 (156)

2K I II Ml NTY Ml IAl IYKI

przedmiotu materialnego, który dana dyscyplina obiera za specjalny, czyli bezpośredni i zasadniczy przedmiot swojej uwagi. Przedmiot formalny treściowy wytycza w ten sposób właściwy danej nauce teren badania. Natomiast przedmiot formalny metodologiczny oznacza przyjęty przez daną naukę sposób podejścia do badanego przez mą przedmiotu, czyli ten swoisty teoretyczny punkt widzenia, jaki względem tego przedmiotu zajmuje.

2.    Przedmiot materialny i formalny etyki

Stosując ustalone przed chwilą pojęcia do sformułow-ancj uprzednio definicji etyki stwierdzić należy, że jej przedmiot materialny stanowi ludzkie działanie, przedmiot zaś formalny treściowy - ogólne zasady moralne oraz szczegółowe normatywy, krótko mówiąc, moralność tegoż działania. Nieco trudniej przedstawia się sprawa ze wskazaniem przedmiotu formalnego metodologicznego etyki. Otóż jest on ukryty w terminie „nauka filozoficzna” Wynika stąd najpierw, że etyka jest integralną częścią filozofii jako jej dyscyplina szczegółow a, ponadto, podobnie jak każda inna gałąź filozofii, zmierza do wyjaśnienia właściwego sobie przedmiotu (formalnotrcściowe-go, którym, jak powiedziano, jest moralność ludzkiego działania) w jego ostatecznych składnikach, zwanych też pierwszymi przyczynami. Wykracza więc poza zjawiskową sferę moralności, w obrębie której mieszczą się Izw. przyczyny bliższe. Etyka jako nauka filozoficzno-normatywna usiłuje dosięgnąć tych racji, które określają właściwą moralności rzeczywistość transcendentną w stosunku do dośw iadczcnia, ale - jak to przed chwilą stwierdzono - za jego pośrednictw em poznawalną.

Znaczy to także, że w poszukiwaniach za właściwym przedmiotem etyki w obrębie całościowo widzianej moralności trzeba skupić uwagę na tym jej obszarze, który mieści się w granicach przedmiotu formalnego. Tylko na tym terenie kształtować się może autentyczna postać bytu moralnego, nie zaś w sferze przedmiotu materialnego konstytuowanego przede wszystkim przez akty wyboru.

3.    Źródła etyki

Odpowiedź na pytanie, skąd etyka czerpie dane do swych rozważań, kryje się w ostatnim elemencie definicji etyki, wyrażonym w słowach: wrodzone człowiekowi zdolności poznawcze. Zgodnie z uprzednio danym wyjaśnieniem oznaczają one poznanie ściśle rozumowe oraz dośw iadczc-nic. Jednakowoż w zagadnieniu źródeł etyki pojęcia te ulegają pewnej i. ..l .iikiu ii ld/ico to, /eupr/cdniopodkreślony /ostał podmiotow) aspekt |i n iwc/ych funkcji ludzkiego rozumu. Wzięliśmy głównie pod uwagę i. rozum Sianowi pewną specyficzną zdolność myślenia abstrakcyjnc-, i i.ikźc refleksji nad stanami własnej świadomości moralnej.

i *1- . mc punki ciężkości przesuwa się w sironę wytworów ludzkiego . .min, wyrażających przedmiotowy aspekt poznawczych sił człowieka, u../mmi je l więc źródłem etyki w tym sensie przede wszystkim, że tworzy ni ogólne zasady rozumowe, które uznane za zdania prawdziwe «i •/1 do uprawomocnienia odpowiednich zdań etycznych. Podobnie przez •lioMliidr/enic rozumie się tu na pierwszym miejscu treść naszych mo-• dnyi li przeświadczeń, a więc to, co przeżywamy jako istoty moralne • /ostaje ujęte poznawczo aktem zwróconej ku tym przeżyciom reflek--|i naszego umysłu.

W. /.></./ etyki

I i iluuc przedmiotu formalno-mctodologiczncgo etyki oraz jej źródeł ■ i na porządku dziennym problem metody etyki. Chodzi mianowicie , i pomocą jakich środków badawczych etyka potrafi z dostępnych ' i mdcl poznania dojść do zbudowania zamierzonego przez siebie usys-i. im .i >. /ow.incgo zbioru zdań etycznych.

I łlistoiia problemu

»vs lomas/ ex professo zagadnieniem tym się nic zajmował i nic pozosta->1 M.tiębncj teorii metody etyki. On sam jednak i jego zwolennicy posługi-

i    di ię metodą, która nic pomijała danych doświadczalnych, ale nacisk kła-di.i n i po/nanic rozumowe.

v. ui ku XVII i XVIII dzięki rozwojowi kierunków racjonalistycznych i. i 'w spracowane zostały metody racjonalistyczne. Ich autorami byli glów-li Spinoza i I. Kant. Podstawę metody etyki w ujęciu Spinozy stanowiła

ii    t . koncepcja trzech względnie czterech rodzajów wiedzy (doświadczę-

n idycja, poznanie rozumowe i w iedza rozumowo-intuicyjna), Kant na*

•i oparł metodę etyki na teorii czystego, wolnego od elementów do-• id /.tlnych myślenia rozumowego.

i lino w /ystko. choć filozofia moralności znała różne koncepcje metody oi, me było problemu iiNtody etyki, który by wynikł z zakwestionowania Imi zbudowania etyki normatywnej jako nauki filozoficznej. Problem i u narodził się dopiero w czasach nowożytnych Postaw ił go D. Humc. któ-•    ipr/ec zył możliwości przejścia od /dań orzekających (o tym. co jest), do