27477 skanowanie0011 (69)

44 Świat roślin i zwierząt - przegląd systematyczny

Rys. 3.1. Podstawowe kształty bakterii

krętki

ziarniaki

pałeczki

laseczniki    przecinkowce

Rys. 3.2. Różne formy kolonii bakteryjnych

paciorkowce

gronkowce

dwoinki

czworaczki sześcianki

Rys. 3.3. Różne typy ułożenia rzęsek na komórkach bakteryjnych

) IW

wowe ich typy (rys. 3.1): ziarniaki -coccus (kuliste lub owalne), pałeczki — bacterium (krótkie cylindry), laseczki - bacillus (cylindry wydłużone), przecinkowce - vibrio (krótkie, wygięte wałeczki) oraz krętki i śrubowce - spirillum (wydłużone formy spiralne).

Niektóre bakterie występują pojedynczo, inne mogą tworzyć luźne kolonie. Kolonie powstają wówczas, gdy po podziale komórki macierzystej komórki potomne nie odłączają się od siebie. Zależnie od ułożenia komórek bakteryjnych w kolonii wyróżnia się skupienia typu paciorkowców - streptococcus (o układzie łańcuszkowym), gronkowców-sfóp/ły/ococ-cus (o układzie nieregularnym), dwoinek - dip/ococcus (zespoły dwóch komórek), a także czworaczki, sześcianki i inne (rys. 3.2).

Niektóre bakterie, zwłaszcza występujące w środowisku wodnym, są obdarzone zdolnością aktywnego ruchu. Poruszają się dzięki wirującym rzęskom występującym w różnej liczbie i rozmaitym ułożeniu (rys. 3.3).

Budowa komórki bakteryjnej została omówiona w rozdziale 2.1, więc tutaj ją tylko pokrótce przypomnimy.

Komórki bakteryjne są przeważnie powleczone warstwą śluzu. Taka otoczka chroni ciało bakterii przed nie sprzyjającymi warunkami zewnętrznymi, zwłaszcza przed wysychaniem. Pod warstwą śluzu znajduje się właściwa, sztywna ściana komórkowa. Ściana ta otacza protoplast, tzn. cytoplazmę osłoniętą błoną cytoplazmatyczną i zawarte w niej struktury komórkowe. Podstawową cechą odróżniającą komórkę bakteryjną od typowej komórki istot wyżej zorganizowanych jest brak wyraźnie wyodrębnionego jądra komórkowego. Odpowiednikiem jądra jest u bakterii tzw. nukleoid. Nukleoid jest wielokrotnie zwiniętą nicią kwasu nukleinowego, luźno zawieszoną w cytoplaz-mie. Nukleoidy bakterii spełniają zadania odpowiadające funkcji typowych jąder komórkowych innych organizmów.