27492 skanuj0006 (307)
b) funkcje uboczne:
funkcja kontaktywna (w terminologii Jakobiona fatyczna), klooi służy nawiązywaniu i podtrzymaniu kontaktu nadawcy z odbiorcą;
funkcja metajęzykowa — polegająca na objaśnianiu znaków i /im czrnia składników wypowiedzi;
c) funkcje towarzyszące:
funkcja emotywna, wyrażająca postawę mówiącego wobec zawai nj w komunikacie informacji;
- funkcja wyróżniająca, która polega na tym, że sposób zorganizuwit* nia językowego tekstu ujawnia cechy jego nadawcy, zdradza jego płeć, wu l> wykształcenie, pochodzenie lub przynależność społeczną;
- funkcja autoteliczna pojawia się, kiedy tekst zwraca uwagę mi kształt językowy wypowiedzi, jej pod tym względem niezwykłość wyrażająca s|f w tak zwanej organizacji naddanej tekstu.
Propozycję Markiewicza uznać należy za bardziej wartościową od pr/|fl stawionej wcześniej, ponieważ wychodzi ona naprzeciw przekonaniom, że po(ł stawową i niezbywalną funkcją mowy jest funkcja przedstawiająca, zwana równic! symboliczną i poznawczą, niemniej i ta propozycja wymaga pewny® uszczegółowień.
W moim przekonaniu funkcja autoteliczna i funkcja estetyczna nie są sy« uonimami, ponieważ estetyczny wymiar i charakter tekstu' niekoniecznie mm| być związany z zabiegiem organizacji naddanej tekstu. Rozumiem, że islnii|i| podstawy do mówienia o funkcji autotelicznej, tzn. takiej, którą pełni tekst /ui i gnnizowany w sposób wykraczający poza potrzeby komunikacji — na przykład wiersz, aliteracja itp. —- ale funkcję taką spełnia również błąd gramatyczny Nic ma podstaw do utożsamiania kategorii literackości z kategorią estetyki, Dzieło literackie jak każde dzieło sztuki może mieć również charakter anty® tetyczny, a kryteria estetyczności i antyestetyczności są historycznie zmienne, W literaturze, jak to starałem się pokazać w rozdziale Kategoria litenuinUŁ (s. 12), ważny jest sposób organizowania znaczeń właściwy tylko dziełom litem* ckim. Sądzę, że analogicznie mają się sprawy w sztukach nieliterackich.
Styl językowy
Rozważania nad funkcjami mowy prowadzone były po to, aby poktwiię (Izy letnikowi, że mowa przybiera rozmaite kształty w zależności od celu wypowietbi, {iild pragnie osiągnąć osoba mówiąca. Ale to był cel doraźny, choć ważny. Sprawił na|ważniejszą jest problem stylu językowego zjawisko, które można wyjaśnię tylko w kontekście natury języka, mówienia i funkcji mowy. Oto definicji stylu językowego:
• skuat i*"* kK/inll tekstu będący efektem wyltoru elementów paradyg-
* I lH i , wniiiinlnych przekształceń operacji dokonywanych ze względu iaktr w MHitiicrzrmu mówiącego ma spełnić tekst.
.i., I)VV(, definicję stylu, łatwo dostrzec, że użyto w niej znanych i,H( nt l.iil, przekształcenie, opisanych nieco wcześniej ttolHtli* irliii II system językowy — tekst. W wyniku wyboru i układu , , |.i,ii \, li powstaje nie tylko tekst, komunikat jako taki, ale równocześ-tlt mdi w I* 11» *• U wujtące go jakości stylistyczne — a więc styl it, iMiłiii n i każdy użytkownik języka może nadać tworzonym przez siebie fltiłn i lnu et u i ysiyczne tylko dla niego, jakkolwiek nasze wypowiedzi k poddani tym samym rygorom. Ten wzgląd zdecydował, że niektórzy i im- \ u i i i | injęi i.i s 1 y I i z a c j a na określenie mówienia (langage), ponie-iti Mirt |i i 11 iwnoznaczny z nadawaniem wypowiedzi cech stylistycznych, u I,i‘,t i u i hi sposobie rozumienia tęgo terminu, zob. s. 133)?,
|i|Mit u il> i/iii u.i czynniki determinujące nasze akty wyboru i ukła-iMltj milutki Ir możemy podzielić na dwie grupy: czynniki subie->VII li t \ wiic. Silniej wpływającymi na jakość stylistyczną tekstu MMfblywnc, do których należy zaliczyć: językową sprawność nada-Hprtłnmama przez tliego systemu językowego, jego poczucie estetyki i MM mimIi wypowiedzi, inne predyspozycje nadawcy, jak na przy-Hjp MUnsowania wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej i pozio-
tmiltiu, u ipusób obiektywny oddziaływających na styl tekstu przed-
l|ll|)H........... językowy, temat wypowiedzi, gatunkowe ujęcie przed-
i h*I w\powirdzi, a więc jej zamierzona funkcja, sytuacja komuni-Htt|ut|iiliiii | mówiąc warunki, w jakich dokonuje się porozumienie i puiltii In, że wskazane tutaj czynniki determinujące jakości i* im d/ialają bezwzględnie, ograniczają one swobodę stylistyczni Młltlr tylko ukierunkowują ją. Bogactwo środków językowych wybory elementów językowych tworzących komuni-III linii (i ei i u mi sy l nacje komunikacyjne prowadzące do drastycznego ItplIWnSi t wyborów i układu. Ilekroć jest powiedziane, że w takiej I powiedzieć lylko to i to, mamy do czynienia ze zjawiskiem
$ rt t 11 stylu: pisma urzędowe zaczynają się zawsze jedną z kilku IM hi n ę Ii i | ii ■ i .i In, i zy adresatem jest przedsiębiorstwo przemysłowe
|
|ł MM 1 * s mul i drin minujące styl wypowiedzi językowej, trzeba pamię-ma ii|ii,iiiii zen bezwzględnych. Zwłaszcza w dziedzinie twórczo-llil|l |jf #miiwiiz\i diunmaeję czynników subiektywnych. Dwa przykłady i|nii '■■iiiii i iii ii| |ind lym kątem zanalizowane, pokażą mechanizm Ufell timiknw
Wyszukiwarka