29046 img662

Ryc. 3. Kto wygra wybory?

Jedno z pytań stosowanych od kilkudziesięciu lat w badaniach wyborów w celu pomiaru klimatu opinii. Inny wskaźnik klimatu opinii: „Czy większości podoba się CDU/CSU..." mierzy to samo, lecz dokładniej, tzn. z większymi odchyleniami.

Wskaźnik 1: W najbliższych wyborach do Bundestagu wygra CDU/CSU ^mmm Wskaźnik 2: Większości podoba się CDU/CSU

Źródło: Allensbacher Archiv, IfD-Umfragen 3023, 3025, 3030, 3031, 3032, 3035.

Widząc dziwne wahania w ocenie klimatu opinii dla poszczególnych partii, chcielibyśmy się dowiedzieć, czy spostrzeżenia ludności są słuszne. Systematyczną obserwację tego zjawiska rozpoczęto w grudniu 1974 roku. Preferencje wyborcze, niewiele się zmieniające zgodnie z regułą hierarchii stabilności, wykazywały w piętnastomiesięcznym okresie obserwacji jedynie nieznaczne, lecz trwałe różnice. Tylko 6 procent wynosiła różnica pomiędzy najwyższą a najniższą wartością dla CDU/CSU i 4 procent dla SPD. W postrzeganym przez respondentów klimacie opinii nastąpiły natomiast w tym samym czasie duże zmiany. Zaznaczyły się wahania sięgające 24 procent, różnice te nie były jednak przypadkowe, ale wyraźnie wywołane za każdym razem przez zmianę orientacji kilku procent wyborców (ryc. 4, 5). Postawiliśmy sobie pytanie: Jak te niewielkie spadki i wzrosty preferencji wyborczych były postrzegane przez ogół ludności? Obserwacje kontynuowano. Wycinki z obszaru całego kraju, obserwacje w poszczególnych landach — na przykład w Dolnej Saksonii lub Nadrenii-Palatynacie — uzupełniły atlas tendencji (ryc. 6). Angielski In-

Ryc. 4. Nieznaczne wahania liczby zwolenników partii są postrzegane jako zmiana klimatu przez dużo większą liczbę osób

Preferencje wyborcze: CDU/CSU mmmm

Obserwacja klimatu: „Sądzę, że większość ludzi sympatyzuje z CDU/CSU" ^s®^a®*^si“

Źródło: Allensbacher Archiv, IfD-Umfragen 3010, 3017, 3019, 3022, 3023, 3025.

Ryc. 5. Widoczna zmiana klimatu

Imdycyjne pytania o preferencje wyborcze nie pokazują rzeczywistych zmian.

Przykład: SPD 1974-1976.

I'uilorencje wyborcze: SPD

< Hjsorwacja klimatu: „Sądzę, że większość ludzi sympatyzuje z SPD”

i <*> d ł o: Allensbacher Archiv, IfD-Umfragen 3010, 3017, 3019, 3022, 3023, 3025.