30193 SNC03825

t7201745 - 7713 * 7*36 *92C 'WS WO R *«C :5*5 ‘9‘’C 1335

°#Óo 0.06 0.10 0,15 OZ) 0.25 0.30 0.36 0.40 0,46 0.50 częstotliwość

Rys. 15.1. Zmienność zimowego ziodzenia Morza Bałtyckiego w latach 1720-1995 r. (wykres lewy) oraz widmo zmian ziodzenia (wykres prawy)

Zmienność klimatu powodowana jest przede wszystkim przez wewnętrzne procesy, zachodzące w systemie klimatycznym. Najważniejszym z nich jest cyrkulacja atmosferyczna, którą w pewnym uproszczeniu można określić jako planetarny układ makrotur-bulencyjnych, cyklonalnych i antycyklonalnych wirów przemieszczających się nad globem ziemskim i przenoszących ciepło i wilgoć. Podobny, choć bardziej stabilny układ tworzy cyrkulacja wód w Oceanie Światowym. W systemie klimatycznym funkcjonują procesy wzbudzające zaburzenia i umożliwiające przekształcanie się przypadkowych, niewielkich odchyleń w istotne zmiany. Jednym z najprostszych mechanizmów rozwijających zaburzenia, składające się na zmienność klimatu, jest sprzężenie zwrotne między temperaturą powietrza, albedem powierzchni ziemi i pokrywą śnieżną. Współdziałanie składników tego sprzężenia przyczynia się do rozwoju oziębień bądź ociepleó (zob. rozdz. 8, iys. 8.2). Do utrwalenia oziębień potrzebna jest koincydencja dwu zdarzeń: spadku temperatury poniżej 0°C i opadu. Opady mogą wielokrotnie występować przy nieco wyższej temperaturze, przymrozki pojawiają się często podczas bezchmurnego nieba Ale gdy te dwa zjawiska spotkają się, deficyt w bilansie promieniowania pogłębia się i następuje dalszy spadek temperatury. Jeśli natomiast pokrywa śnieżna stopnieje, na przykład pod wpływem adwekcji ciepłego powietrza, ziemia nagrzewa się, dodatkowo czerpiąc energię promieniowania słonecznego.

Współdziałanie pokrywy śnieżnej i temperatury może przyczynić się do wystąpienia mniej lub bardziej ostrych zim, które są najwyraźniejszą oznaką zmienności klimatu w umiarkowanych i wysokich szerokościach geograficznych. Działanie tego sprzężenia *1 ogranicza się na ogół do jednego sezonu, chociaż charakterystyczna jest korelacja występowania ostrych zim i następujących po nich zimnych sezonów wiosennych. W Polsce po mroźnym lutym następuje przeważnie zimny marzec lub odwrotnie - po łagodnej zimie przychodzi wczesna i ciepła wiosna.

Niekiedy jednak powstające zaburzenia utrwalają się na wiele lat, a ponadto obejmują _; 7nacyyą część powierzchni Ziemi. Na przykład, na Labradorze lato trwa tak krótko, że wysoce prawdopodobne jest przetrwanie śniegu w ciągu tej pory roku i akumulacja pokrywy _; śnieżną z roku na rok. W tym przypadku mieliłyśmy do czynienia ze zmianą klimatu.

Labrador, podobnie jak i Skandynawia, był ośrodkiem rozwijających się zlodowa^ | ceń w plejstocenie, oddziałujących na globalny klimat. Zasadnicza zmiana klimatu nie