31278 SA400058

DAWNE WOJSKO POLSKIE OD PIASTÓW DO JAGIELLONÓW

cuchach, nawijanych na kołowrót, znajdujący się w bramie. Siady takich urządzeń można oglądać na przykład w bramie zamku w Czersku. Most podniesiony do góry stanowił dodatkową osłonę bramy, której wrota zrobione były z grubych tarcic dębowych lub też miały postać żelaznej kraty, podciąganej do góry, również za pomocą łańcuchów i kołowrotu.

Wewnątrz obwarowań znajdował się zamkowy budynek mieszkalny, magazyny i stajnie dla koni. Ważny element stanowiła studnia, dostarczająca w czasie oblężenia wody dla ludzi i koni oraz do gaszenia pożarów. Jeżeli zamek zbudowany był na wzgórzu, a zwłaszcza na skale, to budowa takiej studni była szczególnie uciążliwa.

Podobne obwarowania miały miasta, z tym że plan umocnień musiał być dostosowany do kształtu miasta, a długość murów i w związku z tym ilość baszt i bram była znacznie większa niż w zamkach. Ażeby zmniejszyć długość murów ścieśniano zabudowę miejską. Stąd w miastach średniowiecznych uliczki były bardzo wąskie, a domy nieraz kilkupiętrowe, ażeby pomieścić na jak najmniejszym obszarze jak największą liczbę mieszkańców, którzy byli równocześnie obrońcami. Jeżeli miasto rozrastało się, budowano czasem obok niego drugie, również otoczone umocnieniami. Tak było na przykład w ówczesnej stolicy Polski, w Krakowie, obok którego za czasów Kazimierza Wielkiego założono nowe miasto, Kazimierz, z własnymi mu-rami. W innych wypadkach powstawały przedmieścia, te jednak zwykle nie były obronne. W razie napadu nieprzyjacielskiego ludność ich chroniła się w obręb murów właściwego miasta, a jej domostwa bywały zwykle niszczone i to najczęściej przez obrońców miasta, którzy w ten sposób oczyszczali przedpole linii obrony, pozbawiając nadciągającą armię oblężniczą obrony przed ostrzałem z murów.

4. DZIAŁANIA WOJENNE W LATACH 1409-1444

Wojna z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411

Od chwili zawarcia ścisłego sojuszu polsko--litewskiego i powołania w 1386 r. na tron polski Władysława Jagiełły było rzeczą oczywistą, że

oba państwa wspólnym wysiłkiem spróbują obalić wrogą potęgę zakonu krzyżackiego, który dzierżył bezprawnie polskie Pomorze i nieustannie atakował Litwę, chcąc jej wydrzeć przede wszystkim Żmudź, stanowiącą lądowy pomost pomiędzy posiadłościami zakonu w dawnym kraju Prusów i w Inflantach.

Obie strony przygotowywały się starannie do ostatecznej rozprawy. Zakon krzyżacki rozporządzał potężną armią. Składała się ona z trzech zasadniczych elementów. Pierwszy, uważany za najbardziej wartościowy stanowili rycerze zakonni, występujący jako dowódcy oddziałów rycerskich powstających podobnie jak w Polsce przez powołanie pod broń wszystkich posiadaczy ziemi. Drugim elementem były oddziały żołnierzy najemnych, służących dla żołdu. Ponieważ zakon krzyżacki gospodarując na zagrabionych ziemiach umiał z nich wycisnąć bardzo duże zyski, kasy jego były pełne i zwykle stać go było na wynajęcie dużych ilości doborowych oddziałów. Trzeci wreszcie element stanowili w armii za

konu tzw. goście, czyli zastępy rycerzy zagra-

Herb Jagiellonów z mszału Jasnogórskiego, pocz.

52

XVI»