29247 img472 (5)

72 Sacrum i profanum

nas struktura czasu świętego obecna w trakcie świąt.

0    czasie świętym można jednak powiedzieć, że jest on zawsze ten sam, że jest to „ciąg wieczności” (Hubert

1    Mauss). Niezależnie bowiem od tego, jak złożona jest zawartość święta religijnego, zawsze chodzi tu

0    wydarzenie święte, które odbywało się ab origine

1    stale jest uobecniane. Uczestnicy święta stają się współczesnymi tego wydarzenia mitycznego. Mówiąc inaczej: opuszczają oni swój czas historyczny — zatem ten czas, który konstytuuje się jako suma wydarzeń świeckich, ludzkich i międzyludzkich — i z powrotem znajdują się w czasie Prapoczątku, zawsze tym samym, należącym do wieczności. Człowiek religijny zawsze wpływa do czasu mitycznego i świętego, odnajduje czas Prapoczątku, który „nie przebiega”, nie ma udziału w świeckim trwaniu w czasie, ponieważ stanowi go dająca się nieskończenie często odzyskiwać wieczna teraźniejszość.

Człowiek religijny żywi potrzebę okresowego zanurzania się w czasie świętym i niezniszczalnym. Ten inny, zwyczajny czas, świeckie trwanie w czasie, w którym przebiega wszelka egzystencja ludzka, staje się dlań możliwy jedynie dzięki czasowi świętemu. Tylko wieczna teraźniejszość wydarzenia mitycznego sprawia, że możliwe staje się świeckie trwanie w czasie wydarzeń historycznych. Przykład: dopiero boska hierogamia, która odbyła się in illo tempore, sprawiła, że możliwe stało się zespolenie płciowe człowieka z człowiekiem. Zjednoczenie boga z boginią dokonuje się w chwili poza czasem, w wiecznej teraźniejszości; zespolenie ludzi — o ile nie jest ono rytualne — spełnia się w czasie świeckim. Czas święty, czas mityczny ustanawia także czas egzystencjalny, czas historyczny, ponieważ stanowi jego model. Wszystko zawdzięcza swe istnienie istotom boskim czy półboskim. Sam „Prapoczątek” rzeczywistości i życia jest religijny. Yam można sadzić i wykorzystywać „zwyczajnie” dlatego, że w okresowo powracającym czasie sadzi się je i wykorzystuje w sposób rytualny. Można zaś spełniać te rytuały dlatego, że bogowie objawili je in illo tempore w ten sposób, że stworzyli człowieka i yam, i pokazali człowiekowi, jak sadzi się i jak się wykorzystuje tę roślinę jadalną.

W święcie człowiek odnajduje święty wymiar życia w jego pełni, w święcie człowiek przeżywa świętość ludzkiego istnienia postrzeganego jako stworzenie boskie. W tym innym czasie pojawia się zagrożenie, że w zapomnienie popadnie ta zasadnicza sprawa, którą można by opisać tak oto: istnienie nie jest „darem” tego, co ludzie współcześni określają mianem „natury”, lecz stworzeniem, które wyszło z ręki Innego — istoty boskiej lub pólboskiej. Ale w trakcie święta człowiek odnajduje ów sakralny wymiar istnienia, ponownie dowiaduje się, w jaki sposób został stworzony przez bogów lub mitycznych przodków i jak nauczyli go oni zachowania społecznego i praktycznej pracy.

Jeśli spojrzymy na to z pewnego punktu widzenia, wtedy może się okazać, że owo cykliczne „opuszczanie” czasu historycznego, zwłaszcza zaś konsekwencje tego posunięcia dla całego istnienia człowieka religijnego sprawią wrażenie odmowy rzuconej pod adresem historii, tym samym zaś zostaną uznane za akt odrzucenia wolności twórczej. Chodzi tu jednak przecież o wieczny powrót do illud tempus, do mitycznej przeszłości, która nie ma w sobie nic historycznego. Można by stąd wysnuć wniosek, że owo wieczyste powtarzanie czynów wzorcowych objawionych przez bogów ab origine sprzeciwia się wszelkiemu postępowi ludzkiemu, burzy wszelką twórczą spontaniczność. Wniosek ten jest słuszny, ale tylko częś-