33257 Skan20110103002

W przeważającej części przypadków ginekomastia w okresie pokwita-nia jest u chłopców zjawiskiem prawidłowym, wynikającym z nadmiernej miejscowej reaktywności tkankowej na niewielkie ilości estrogenów, wytwarzanych — zgodnie z fizjologią — przez gonady męskie. Mimo iż stan ten mija samoistnie po kilku miesiącach, to prawie zawsze stanowi dla chłopców zjawisko krępujące i budzące zaniepokojenie i może być źródłem kompleksów bądź uczucia wstydu.

Owłosienie łonowe pojawia się zwykle później niż przyrost jąder; może też wystąpić w tym samym czasie, ale jego rozwój postępuje bardzo powoli aż do wystąpienia skoku pokwitaniowego wysokości ciała. Pojawienie się owłosienia łonowego wykazuje jeszcze większą rozpiętość w czasie niż początek wzrastania jąder i moszny, bowiem waha się między 10 a 15 rokiem życia. Wcześnie dojrzewający chłopcy mogą osiągnąć w pełni męskie owłosienie łonowe o rok wcześniej, niż pojawiają się pierwsze włosy u osobników późno dojrzewających (zestawienie 1). Owłosienie w okolicy odbytu, które występuje niezależnie od rozprzestrzeniania się owłosienia łonowego ku dołowi w kierunku krocza, pojawia się na krótko przed owłosieniem pachowym.

W dwa lata po rozpoczęciu wzrastania owłosienia łonowego (w jego 4 stadium rozwoju) pojawia się owłosienie pachowe, również oceniane w skali pięciostopniowej. Pełny jego rozwój trwa trzy lata, przy dużym zakresie zmienności. Owłosieniu pod pachami towarzyszy pojawienie się włosów na innych częściach ciała: na kończynach (głównie przedramiona i łydki); na tułowiu i klatce piersiowej. Te ostatnie pojawiają się w okresie młodzieńczym i nadal rosną przez cały okres wczesnej dorosłości. Chłopcy często uważają owłosienie klatki piersiowej za ważny atrybut męskości, aczkolwiek sama obfitość owłosienia ciała jest niewątpliwie uwarunkowana genetycznie i regulowana ilością wydzielanych hormonów (głównie 17-ketosterydów kory nadnerczy). Różnice w czasie pojawienia się owłosienia różnych okolic ciała tłumaczy się odmienną wrażliwością skóry tych okolic na androgeny jąder i nadnerczy. Jest zatem prawdopodobne, iż skóra wzgórka łonowego odznacza się (z racji najwcześniejszego pojawienia się na nim włosów) najniższą wrażliwością progową na androgeny nadnerczy obu płci. Owłosienie pachowe ma wyższy próg wrażliwości i jest bardziej wrażliwe na wydzielany później testosteron jąder; jeszcze wyższym progiem oraz preferencją do testosteronu odznacza się zarost na brodzie.

Mniej więcej w tym samym czasie, gdy pojawia się owłosienie pachowe, u chłopców występuje zarost na twarzy. Włosy na twarzy rosną w określonej kolejności. Najwcześniej staje się widoczny meszek w kącikach górnych warg, a następnie rozciąga się na całą górną wargę. Stopniowo pojawia się „wąsik", składający się z cienkich włosków, który z wiekiem staje się bardziej szorstki i zyskuje mocniejszą pigmentację. Następnie owłosienie wyrasta na górnej części (tj. w okolicach jamowych) policzków, w centrum podbródka, poniżej dolnej wargi. W końcu obejmuje boki i krawędzie brody, a także wyższą część twarzy, tuż przed uszami. Ten etap rzadko występuje przed osiągnięciem piątego stopnia wtórnych cech płciowych, przy czym dalszy rozwój owłosienia rozciąga się poza okres pokwitania. Także pod wpływem androgenów linia owłosienia na głowie cofa się na stronach przednio-bocznych, tworząc typowe dla mężczyzn zakola.

DZIEWCZĘTA - BUDOWA NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

Pierwszorzędowymi cechami żeńskiego układu rozrodczego są jajniki (gonady) — parzyste organy zlokalizowane w obrębie jamy otrzewnej brzucha, które podobnie jak gonady u chłopców, spełniają dwojaką funkcję. W obrębie jajników wyróżnia się warstwę korową, w której są wydzielane żeńskie hormony płciowe i wytwarzane gamety — komórki jajowe — oraz zbudowany z tkanki łącznej rdzeń. Wielkość jajników wzrasta równomiernie od urodzenia do 16 roku życia, a ich masa w tym czasie powiększa się 11 razy (rys. 9).

Przyjmuje się, że każdy jajnik w momencie urodzenia zawiera ok. 300000 pierwotnych pęcherzyków zawierających niedojrzałe komórki jajowe. W okresie płodowym ich liczba jest wielokrotnie większa (sugestie dotyczą nawet 2 min), ale znaczna ich część ulega inwolucji do czasu porodu. Skoro zatem u noworodków płci żeńskiej po urodzeniu nie tworzą się już nowe komórki jajowe, to te, które pozostały, przechodzą pierwszą część podziału mejotycznego, a następnie — wchodzą w stan spoczynku i trwają w nim aż do okresu dojrzewania płciowego. Stan spoczynku jest najprawdopodobniej spowodowany występowaniem substancji hamującej, która znajduje się w pęcherzyku pierwotnym. W tym samym czasie nadal postępuje atrezja pierwotnych pęcherzyków tak, że gdy dziewczynka wchodzi w okres pokwitania, ich liczba szacowana jest na ok. 30000. W okresie dojrzałości płciowej kobiety, czyli od momentu pokwitania do momentu przekwitania, szansę na pobudzenie do dojrzewania ma zaledwie 400 (500) pęcherzyków, które — przechodząc pełen rozwój — prowadzą do wydalenia komórki jajowej do jajowodu w procesie zwanym owulacją. Pozostałe pęcherzyki stopniowo zanikają.

Przed owulacją kończy się pierwszy podział mejotyczny (rys. 10). Jedna z komórek potomnych, czyli haploidalny oocyt II rzędu, przyjmuje więcej cytoplazmy niż druga; z tej drugiej komórki powstaje tzw. ciałko kierunkowe pierwsze, które następnie zanika. Oocyt II rzędu

97