34381 Zoologia

Ptaki (Aves) - gromada stałocieplnych kręgowców o skórze wytwarzającej pióra, przednich końc2ynach przekształconych w skrzydła i szczękach okrytych rogowym dziobem, u współczesnych przedstawicieli pozbawionym zębów. Ptaki są zazwyczaj zdolne do lotu, choć niektóre gatunki są wtórnie nielotne. Zależnie od przyjętego podziału systematycznego gromada obejmuje od 8800 do 10200 gatunków żyjących obecnie oraz 120-130 znanych gatunków wymarłych, co czyni ją najbardziej zróżnicowaną spośród gromad kręgowców lądowych.

Budowa

Ciało ptaka dzieli się na:

•    głowę zakończoną dziobem (utworzonym przez wydłużone kości szczęki i żuchwy) pokrytym na zewnątrz substancją rogową Dziób służy do pobierania pożywienia, pielęgnacji piór oraz jest mniej lub bardziej czułym narządem dotyku.

•    szyje

•    tułów

•    skrzydła

•    nogi.

Szkielet

Układ kostny ptaków jest przystosowany do lotu. Ich kości są puste (pneumatyczne), mostek ma dużą powierzchnię, służy bowiem jako miejsce przyczepu mięśni napędzających skrzydła. Czaszka przypomina czaszkę gadów i łączy się z kręgosłupem tylko jednym kłykciem potylicznym, dzięki czemu ptaki mogą wykonywać dowolne ruchy głową. Inną właściwością czaszki ptaków jest znaczne wydłużenie ku przodowi kości szczękowych i międzyszczękowych, które zrastając się tworzą kości dzioba. Przednie kończyny uległy przekształceniu w skrzydła.

Układ oddechowy

Ptaki są zwierzętami płucodysznymi i ich płuca wykazują kilka swoistych cech określających przystosowanie do lotu. Płuca właściwe, stosunkowo nieduże i mało elastyczne, przymocowane są specjalnymi wiązadłami w klatce piersiowej. Posiadają one strukturę gąbczastą i różnią się znacznie od workowatych płuc gadów czy też płazów. Główny przewód oddechowy - tchawica odgałęzia się na dwa oskrzela (bronchia) tworzące od strony brzusznej charakterystyczne bańkowate rozszerzenią zwane przedsionkami, od których z kolei rozchodzą się rozgałęzienia (mesobronchia) prowadzące do brzusznych worków powietrznych (sacci abdominales). Do worków tych biegną powietrzne oskrzela drugiego rzędu stanowiące odgałęzienia oskrzeli średnich. Oskrzela drugiego rzędu rozgałęziają się zaś na drobniejsze rureczki, czyli oskrzela trzeciego rzędu, te zaś na jeszcze drobniejsze tzw. oskrzeliki (bronchuli), które otoczone są bardzo dobrze ukrwionymi pęcherzykami płucnymi. Worki powietrzne odgrywają rolę pomocniczą w procesie oddychania (tzw. mechanizm podwójnego oddychania) i są zbiornikami powietrza zapasowego, głównie w trakcie lotu. Worki powietrzne odgrywają też rolę w termoregulacji, umożliwiając chłodzenie narządów wewnętrznych, a także je ochraniają (pierwowzór poduszek powietrznych).

Układ nerwowy

Układ nerwowy ptaków składa się z dobrze rozwiniętego mózgu i rdzenia kręgowego. Mózg ptaków składa się z pięciu części typowych dla kręgowców (zobacz mózg kręgowca). Charakteryzuje się on bardzo silnym rozwojem półkul przedmóżdża oraz osadzonych na bokach płatów wzrokowych. Płaty węchowe ptaków są słabo rozwinięte, co wiąże się ze słabo rozwiniętym zmysłem węchu. Natomiast bardzo dobrze rozwinięty jest u ptaków móżdżek składający się z części środkowej zwanej robakiem (yermis) i bocznych półkul (foculi). Dobrze rozwinięty móżdżek jest ściśle związany ze zdolnością lotu i sprawnością koordynacyjną ruchów.

Rdzeń kręgowy u ptaków posiada podłużne bruzdy, znajdujące się od strony brzusznej i grzbietowej oraz w okolicach barkowej i lędźwiowej. Rdzeń ten tworzy zgrubienia, od których odchodzą nerwy. Narządy zmysłu wzroku usytuowane są na bokach głowy w postaci dużych gałek ocznych zaopatrzonych w trzy powieki: górną dolną i tzw. migawkową. Wzrok i słuch są rozwinięte znakomicie. W budowie ucha prócz ucha środkowego i wewnętrznego wyróżnić można prymitywne ucho zewnętrzne.