34770 P1190842

229

Upotny. lit jMt wifo iryklaotOM droga bo raka, wiodąoa z Morsa Śródziemnego aa wchód, a nutfpoic dookoła wybncfty europejskich oś po ajśeie Uhy do Morsa Północnego 1 dalej « górę Laby ad po północna przedpola gór Huta. Za możllwośolą tej drugiej koncepcji wydaja przemawiać rosproooono występowanie urn deskowyob także nad dolną Łabą, aa terasie Holandii, a także w południowej Skandynawii 1 nawet na terenie Poaoraa Gdańskiego. Trudno dsió Jednak ustalić, dlaczego wlaśale ludność aaaleaekująoa tereny nad środkową Labą we wosesnej epooe dolana przyswoiła sobie swyesaj wkładania do grobów rozmaitych odmian ara doakowyoh. Zagadnienie to, Jak też problem pochodzenia tego swyosaju i drogi, wsdlug której swyosej ten dotarł nad środkową Labę, wiąże elf a podobnymi probleseal, Jakie trzeba postawić przy omawiania zagadnienia pojawienia elf am twarzowych na Pornor*u Gdańskim. Prsypoanieó ta nalały,' że orny twarzowe występują takie aporady omie w obrębie kultury ara doakowyoh. Z drugiej strony nieliczne orny deskowe mesy s Pomorza Gdańskiego* Wydaje alf, go pojawienie alf ars doakowyoh chronologicznie wyprzedziło nieoo rozpowszechnienie alf zwyczaju zdębiania popielnicy wyobrażaniem twarzy ludzkiej.

Kultura urn doakowyoh zajmuje obszary położone na północnym przedpolu gór Bersa, nad Labą w okolicach Magdeburga 1 sięga na południe eż po dolną Solawf. Ludność tej kultury, reprezentującej dalszy oląg rozwojowy grupy dolaosolawsklej, stosowała powszechnie ciałopalny obrządek pogrzebowy. Ba cmentarzyskach spotyka się płaskie groby popielnicowe, bądś to złożone wprost do ziemi, bądi też ustawione w skrzynkach zbudowanych s płyt kamiennych. Ceramika to warzy 8 ząca ur— aoe finałowym te przeważnie naczynia w&zow&te, albo dwua tożkowate, lub taż posiadająoe wyodrębnione szyje stożkowate i niekiedy zaopatrzone w ucha mieszczone a nasady azyl. Spotyka alf też popielnice Jajowate oraz różnego rodzaju misy, dzbanki 1 kubki. Popielnice nakrywane były olsami lub pokrywami obejmującymi /tabl. XXXIII, 10-26/. Spotyka się też płaskie plsoki gliniane, płaskie pokrywy wpuszczone 1 pokrywki czopkowa te, analogiom®, a nawet analogiosnle zdobiona Jak w kulturze pomorskiej na Pomorza Gdańskim. Znaczna większość ceramiki w obrębie kultury ora doakowyoh Jest taka sama Jak w kulturze łużyckiej zarówno eo de formy, Jak 1 rozpowszechnionych motywów zdobniozyoh. Szczególni# dobrze widoczne są w ceramice wpływy stylu blałowioklogo. Z wyrobów metalowych rozpowszechniony oh w kulturze urn domkowyoh warto wymienić szpile z łabędzią szyjką o różnie ukształtowanych główkach, różna bransolety 1 naszyjniki. Spotyka się także brzytwy 1 przybory toaletowe.

7. poczyna wczesnej epoki żelaza, nad środkowym i dolnym dunajem

a. Kultura Mezdosat

W okresie halsztackim C na terenie Wielkiej Niziny Węgierskiej wytworzyła elf nowa kultura, określona jako kultura przędący ty Jaka lub kultura Mezdosat. Zajmowała ona głównie tereny położone na prawym brzegu Cisy, w dorzoozach rzek Eger 1 Toma, na południe od miasta Eger /Fdzoeabony/ oraz na południe od Miskoloa nad samą Cisą /Me— zóoaat/• Na tych terenach wyraźnie występuje koncentracja stanowisk tej kultury. Natomiast pojedyncze etanowi oka rozproszone są wzdłuż Cisy na południe, nad dolnym Kereszem i przy ujścia Maruszy. Kultura Mazd cant objęła tereny zajmowane uprzednio w części przez kulturę geweką, a w okolicaoh gór Bukowych 1 Ma tiry przez grupę kyjatyoką. Omawiana tu kultura ku zachodowi nie przekraczała Dunaju, za którym rozciągała alf już strefa opanowana przez kulturę wsóhodniohalsztaoką.

Dla kultury Mezdosat typowe są cmentarzyska, na który oh występują pochówki szkieletowe, ułożone w pozyoji wyprostowanej, na wznak, przeważnie wzdłuż osi wschód - zachód. Z&zwyozaj z boku zmarłego, na wyso-kośoi bioder ustawione były naozynia gliniane, a przy nogach złożone zostały kości zwierzęce, zwykle bydła rogatego. Spotyka się też, choć ■miej liczne, pochówki szkieletowe w pozyoji skurczonej, ułożone na boku, Jak też zwłoki ułożone na wznak, ale z podkurczonymi nogami oraz z rękami zgiętymi w łokoiaoh 1 wspartymi na biodrach /tzw. posy-oja żaby/. W grobach tych spotyka się naczynia gliniana ustawiona przy zmarłym. Brak jest zupełnie poohówków ciałopalnych, które były typowe zarówno dla kultur poprzedzających pojawienie się kultury Me-zdesat, Jak też dla kultury roswijająoej się na tym terenie poczynając od okresu halsztackiego D. Zupełnie brak Jest śladów osiedli ludności kultury Mezdosat.

Sądzi się, że omawiana tu kultura została utworzona przez grupy ludnośoi koczowniczej, wywodzącej elf ze wschodniej Europy, które przeniknęły przez Siedmiogród, przyczyniły się do ze łamania dalszego rozwoju kultury gawsklej u schyłku epoki brązu /Hallstatt By i osiedliły się na Nielkiej Nizinie Węgierskiej. Ludność ta, określana Jako Klmorowie albo Jako Troko-Kimerowie, przenikając do środkowej Europy, w dorzecze środkowego Dunaju, weszła w bezpośrednie kontakty a ludnością najmłodszej fazy kultury pól popielnicowych i prsyoayniła się do rozpowazeonienia w Europie całego szeregu wyrobów pochodzenia wschodnioeuropejskiego osy nawet eurazJatyokiego i szeregu nowych swyozajów pochodzenia wschodniego.