37492 SWScan00145

194 ANALIZA FUNKCJONOWANIA MEDIÓW MASOWYCH

wistości" przedstawianym przez środki masowe a „rzeczywistością" społeczeństwa, w którym treści powstały; te, które śledzą zmiany w czasie wartości ujmowanych w różnych kategoriach treści oraz te, które poszukują związku cech przekazu z cechami audytorium.

Odchodząc od klasycznego schematu Berelsona, George Gerbner zaproponował nowy schemat studiów - jak to sam określa - „nad zapisem instytucjonalnego zachowania w przekazach do wielkich i heterogenicznych społeczności" [1973: 569]. Wyróżnia w nich cztery podstawowe płaszczyzny (formy prezentami), które dotyczą istnienia, priorytetów, wartości i relacji zjawisk przedstawianych w symbolicznym świecie przekazów masowych.

Tabela 4. Płaszczyzny analizy zawartości

Płaszczyzny analizy	Istnienie	Priorytety	Wartości	Relacje
Założenia co do zakresu analizy:	Co jest?	Co jest ważne?	Co jest słuszne lub niesłuszne?	Co jest z czym i jak powiązane?
Pytania:	Co jest dostępne dla publiczności, jak często i jak wiele?	W jakim kontekście lub porządku ważności?	W jakim świetle, z jakiej pozycji, z jakimi ocenami?	W jakiej całościowej strukturze logicznej, przyczynowej itp.?
Terminy i miary:	UWAGA, obecność, złożoność, frekwencja	NACISK, uporządkowanie, regenerowanie, skalowanie, intensywność	TENDENCJA, krytyczna i różnicująca cechy i jakości	STRUKTURA, korelowanie, grupowanie, struktura akcji

Źródło: Gerbner, 1973, 565

Płaszczyzna pierwsza, istnienia, dotyczy tego, „co jest" przestawiane w środkach masowych. Uwzględnia więc takie pytania, jak: „Co jest dostępne dla publiczności?", „Jak często?", „W jakich proporcjach?". Mierzy się uwagę, z jaką środki masowe zajmują się różnymi zagadnieniami, wskazując na ich obecność, frekwenq'ę oraz złożoność w całym systemie przekazów masowych.

Płaszczyzna druga, priorytetów, dotyczy ważności tematów, wątków, postaci w systemie ogółu przekazów. Podnosi pytanie „Co jest ważne?" i analizuje je w kategoriach uporządkowania, rangowania, skalowania, centralności, intensywności itp. Mierzy się zatem nacisk, jaki został położony na prezentowane treści.

Kolejna płaszczyzna, wartości, dotyczy systemu wartości przekazywanego przez ogół przekazów masowych. Są one analizowane pod kątem zawartych w nim tendencji. Podstawowe pytania brzmią: „W jakim świetle?", „Z jakiej pozycji?", „Z jakimi skojarzeniami?", „Jak osądzane?" są przedstawiane problemy czy postacie. Mierzy się zatem ukierunkowanie, tendencyjność oraz jakość cech przypisywanych różnym wątkom i zagadnieniom.

Ostatnia płaszczyzna, relacji, koncentruje się na najbardziej złożonych asocjacjach w obrębie analizowanego materiału, jak również i na syntezie rezultatów pozostałych wymiarów. Zajmuje się raczej wzorami (modelami), aniżeli prostymi rozkładami częstotliwości wątków, postaci itp. Opisuje ona zatem strukturę przekazów w kategoriach zależności przyczynowych, logicznych, bliskości czasowej i przestrzennej, dystansów społecznych itp. Mierzy korelacje, dokonuje grupowań, odkrywa strukturę akcji.

Płaszczyzny analizy, ich założenia, główne pytania, terminy i miary można dla większej przejrzystości ująć w formie tabeli, ukazującej ogólny schemat socjologicznej analizy zawartości przekazów masowych.

Przedstawiony w tabeli 4 schemat analizy stanowi użyteczny instrument do systematycznego zbierania i okresowego zestawiania zwartej, zrozumiałej, kumulatywnej i porównawczej informacji o zawartości przekazów masowych. Gerbner proponuje wykorzystanie schematu w konstrukcji „wskaźników kulturalnych", podobnych co do znaczenia do wskaźników, jakimi operują nauki społeczne (w szczególności ekonomia i socjologia). Oczywiście, wskaźniki takie nie mogą być używane do wnioskowania o przeżyciach pojedynczego odbiorcy, ale jedynie do poznania tych symbolicznych treści, które zajmują ludziom najwięcej czasu i poruszają ich wyobraźnię. Według Gerbnera [1973: 566]:

... analiza zawartości winna ukazywać wątki, tematy, osoby i typy działania ukazywane w przekazach masowych. Może ona dotyczyć historii, geografii, demografii, socjologii 'świata symbolicznego', jaki tworzy ogól przekazów masowych. Obserwować możemy ludzi, którzy go zaludniają, problemy, z jakimi się borykają, losy, które są im przeznaczone, wartości, którymi się kierują.

Tak zarysowany program analizy zawartości przekazów masowych stanowi podstawę dla poznania obrazu społeczno-kulturowego (tableau socio-cultu-relle), terminu wprowadzonego przez Molesa na oznaczenie systemu idei przekazywanych przez środki masowe. Opis tego „obrazu" nie jest oczywiście wykonalny w ramach jednego badania, nawet najobszerniejszego. Może nim być jedynie synteza wielu, komplementarnych badań. Jak dotąd, nikt nie pokusił się nawet o wstępne naszkicowanie jego konturów. Stąd możliwa jest jedynie egzemplifikacja wywodów, ukazująca kierunki dalszych, kompleksowych poszukiwań badawczych.