37780 Zdjęcied4

pierwszy baldachim obywatele w świetnych strojach narodowych i przy karabelach. Tegoż roku ogromnie zaintrygowało pojawienie się na jednej z procesji dwu* nastu dziewic w bieli, osłoniętych gęstymi welonami i niosących świece. Nikt nie wiedział, kto one i ten efekt teatralny, tak bardzo w stylu epoki, uważany był też za rodzaj demonstracji patriotycznej” ^2fl.

Z krakowskimi obchodami święta Bożego Ciała wiązał się również obchód Konika Zwierzynieckiego zwanego Lajkonikiem. Obchód ten organizowało bractwo włóczków zwierzynieckich jako zabawę cechową. Oto opis Lajkonika z 1849 roku:

,,Konik Zwierzyniecki nie chybił z pojawieniem się około Pałacu Biskupiego z biciem godziny siódmej i biegał do' wpół do dziewiątej. Tego roku za pozwoleniem konsystorza biegał i po Rynku, aż do ulicy Szewskiej. W turbanie wysokim ze srebrnym haftem w gwiazdy, w sukni żółtej tureckiej, przepasany ładownicą małą, blaszaną, siedząc na koniu, którego czaprak na ziemię spływał, targając jedną ręką za lejce głową konia zbyt małą, bo wielkości dwóch pięści, ozdobioną dzwonkami, a drugą ręką wywijając pałką straszną dla górali i uliczników, biegał otoczony czterema chłopakami niosącymi chorągiewki i poprzedzony wielką cechową włóczków chorągwią. Z tyłu trzymali się jego kroków dwaj starsi z cechu rybaków, jeden trzymał świecę kościelną, a drugi na lasce utwierdzony krzyż, ozdobiony bukietem. Towarzyszyła muzyka prywatna, z okien rzucano pieniądze” *⁷. Obrzęd Lajkonika jest nie znanego rodowodu i kontynuowany jest nadal jako jeden z motywów regionalnej obrzędowości krakowskiej.

Powróćmy jednak do ludowych form obrzędowości Bożego Ciała. Otóż z obrzędowością liturgiczną tego święta, a zwłaszcza z ceremonią procesji, związane są

różne praktyki lokalne o charakterze magicznym. Np. w Sieradzkim „... lud obłamuje po ukończonym obrzędzie religijnym kwiaty i gałęzie, którymi przybrano ołtarze, i wsadza je na zagony, gdzie jest posadzona kapusta, w tym przekonaniu, iż robactwo imać się nie będzie. W tym samym czasie święcą wianki w kościele, wraz z ewangeliami, spisanymi na czterech odrębnych kartkach, zwiniętych w ruloniki, które gospodarze zakopują na czterech rogach gruntu, w przekonaniu, że przez rok cały grad pola ich nie nawiedzi”²⁸ Obłamane gałązki zatykane są także za strzechy zabudowań gospodarskich celem uchronienia ich od ognia, pioruna i robactwa. W końcowych dniach oktawy Bożego Ciała święcone są wianuszki z ziół i kwiatów (głównie rumianku, mięty, macierzanki i rozchod-nika). Wianuszki te zawieszane były pod świętymi obrazami w izbie, a zawarte w nich zioła stosowano w medycynie ludowej jako uniwersalne środki lecznicze.

Dochodzimy wreszcie do dnia św. Jana (24 czerwca), który jest powszechnym świętym zwyczajowym o bardzo starym rodowodzie. Jego dawne nazwyxto Święto Kupały, Kupalnocka, Sobótka.

„Do dziś dnia płoną w Polsce — pisała Z. Kossak — ognie na górach i wzgórzach w wigilię świętego Jana. Stosy drew strzelają skrami. Niegdyś przy stosach zatlonych zbierała się cała dziedzina, obchodząc Święto Kupały, Święto Sobótki. Tak mało wiemy o prastarej polskiej mitologii, że trudno określić, czy słowo Kupała było imieniem bogini płodności, jak twierdzą niektórzy uczeni, zaśpiewem, zawołaniem w rodzaju: Oj, Łada, Łada! — czy po prostu oznaczało kąpiel, której do tego dnia nie wolno było zażywać. Nazwa Sobótek również nie posiada ustalonego rodowodu, choć kilka miejscowości w Polsce nosi to miano. Hipotez dużo, która najbliższa prawdy, nie wiado-

57