38122 skanuj0024 (141)

6. Wartości

przyrodnicze Polski - stan. zagrożenia i ochrona

234

Skutki

przegradzania

rzek

wody w korycie rzeki, m.in. na potrzeby energetyki wodnej oraz poprawy warunków żeglugi i stworzenia możliwości magazynowania wody. Przegrodzenie koryt rzecznych uniemożliwiło jednak lub znacznie ograniczyło migrację zwierząt, przede wszystkim wędrownych gatunków ryb. Na przykład, przegrodzenie Wisły zaporą we Włocławku (w 1968 roku) zamknęło rzekę dla troci wędrownej, której dorosłe osobniki wpływają z Bałtyku na odbycie tarła w górnym biegu rzeki, a smolty (młodociane ryby) po trzech latach wracają do morza. Spowolnienie przepływu wody na odcinkach ograniczonych zaporami spowodowało wycofywanie się typowo rzecznych gatunków ryb prądolubnych i upodabnianie się struktury gatunkowej ichtio-fauny do właściwej dla jezior, często z dominacją leszcza i płoci, a ponadto upośledzało transport niesionego z wodą rumowiska, akumulowanego w spiętrzonym akwenie (Kajak 1994).

Skutki budowy wielkich zapór

Szczególnie dotkliwe skutki dla przyrody były związane z budową dużych, obejmujących całą dolinę rzeki, wielofunkcyjnych zapór na niżu i tworzeniem akwenów zajmujących koryto rzeki wraz z terenami zalewowymi, a zatem z unikatowymi na kontynencie europejskim siedliskami łęgów, starorzeczy, piaszczystych łach lub półnaturalnych łąk, które bezpowrotnie zostały zniszczone. Na przykład, w związku z budową Zbiornika Wodnego Siemianówka pięć wsi (Rudnia, Garbary, Bołtryki, Łuka, Budy) przestało istnieć, a zalaniu uległo ponad 30 km² pól, łąk, pastwisk, bagien i szuwarów. Pozostał ponury krajobraz wokół zbiornika, wątpliwe świadectwo okresu przyśpieszonego rozwoju. Zapory wodne i zbiorniki retencyjne powodują także istotne zmiany flory i fauny na terenach górskich. Na przykład, wśród ryb Dunajca w rejonie Pienin, po wybudowaniu Zbiornika Czorsztyńskiego najliczniej reprezentowane są świnka, brzana, kleń, lipień, wzrasta liczebność gatunków charakterystycznych dla rzek nizinnych: leszcza, uklei, płoci i lina, natomiast łosoś nie występuje, a inne gatunki ryb łososiowatych, tj. pstrąg potokowy, głowacica, głowacz pręgopłetwy i głowacz białopłetwy należą już do rzadkości. Powstanie zapory zniwelowało sezonowe różnice w przepływie rzeki i wpłynęło na wzrost temperatury wody, wskutek czego zmniejszyła się zdolność rzeki do samooczyszczania, a tym samym doszło do eliminacji wielu gatunków ryb (zwłaszcza żyjących w potokach górskich).

Wadliwa

gospodarka

rybacka

Większość wód powierzchniowych kraju podlegała w XX wieku użytkowaniu rybacko -wędkarskiemu, co doprowadziło do nadmiernej eksploatacji ryb i zdziesiątkowania populacji wielu gatunków ichtiofauny (np. sielawy, suma, sandacza), a w konsekwencji do konieczności zarybiania jezior, w mniejszym stopniu także rzek, uzasadnionej wobec stałego wzrostu liczby wędkarzy i popytu na ryby słodkowodne. Zarybienia narybkiem pochodzącym z hodowli kompensują wprawdzie straty spowodowane antropogeniczną zmianą właściwości siedlisk, zwłaszcza zaś selektywnym i nadmiernym odłowem ryb oraz umożliwiają kształtowanie warunków; życia innych organizmów wodnych, prowadzą jednak do ujednolicenia zasobów genowych populacji ryb, a zatem do zmniejszenia ich różnorodności genetycznej^