38290 SNB13723

190 Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych

nym powodem tego jest logika stosunków rynkowych, a przede wszystkim konkurencji, które będą bezwzględnie eliminować tych ludzi chociażby z rynku pracy, z biznesu. Niezbędne jest zastosowanie odpowiednich mechanizmów regulacji, które w sposób selektywny, precyzyjnie zorientowany na wsparcie integracji społecznej i zdolności do samoutrzyma-nia pozwolą szerszej grupie ludzi niepełnosprawnych uczestniczyć aktywnie w życiu społecznym. Alternatywą jest marginalizacja tych ludzi oraz bardzo prawdopodobna zapaść systemu pomocy społecznej.

Przeprowadzone badania wskazują, że relacje pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a instytucjami są dalekie od stanu, który dałoby się określić jako efektywne zaspokajanie potrzeb tego środowiska. Przyczyn tego stanu rzeczy jest wiele, ale na podstawie ustaleń empirycznych można wskazać najważniejsze z nich, pogrupowane w zależności od tego, kogo dotyczą:

1.    Przyczyny leżące po stronie państwa:

•    Polityka społeczna, która nie w pełni bierze pod uwagę uwarunkowania sytuacji socjalnej środowiska inwalidzkiego i w związku z tym nie zapewnia możliwości jej poprawy.

•    Stosowanie instrumentów polityki socjalnej, które redukują aktywność władz publicznych do dystrybucji świadczeń finansowych.

•    Stymulowanie nadmiernego obciążenia służb pomocy społecznej problemami grup upośledzonych na tle sytuacji ekonomicznej wskutek polityki w innych sektorach administracji publicznej (ZUS, urzędy pracy), co powoduje spychanie opieki nad osobami niepełnosprawnymi na plan dalszy w aktywności służb społecznych.

2.    Przyczyny leżące po stronie instytucji:

•    Biurokratyzacja działalności wynikająca ze stosowanych procedur.

•    Pasywny stosunek personelu do problemów osób niepełnosprawnych.

•    Mała innowacyjność w znajdowaniu rozwiązań problemów życiowych osób niepełnosprawnych.

•    Brak lub zła organizacja działalności informacyjnej na rzecz środowiska.

3.    Przyczyny leżące po stronie organizacji pozarządowych:

•    Bardzo słaby rozwój sieci społecznej i aktywnych form kontaktu z niepełnosprawnymi.

•    Akcyjność i sporadyczność działań.

•    Brak aktywności informacyjnej.

4 Przyczyny leżące po stronie osób niepełnosprawnych:

•    Słaba artykulacja własnych interesów i oczekiwań, co wynika z braku sprecyzowanego planu działania wobec instytucji.

•    Brak motywacji do samoorganizacji społecznej.

Kompleks problemów wskazanych powyżej skłania do generalnego wniosku, że instytucjonalne ramy rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych w Polsce wymagają zasadniczego przemyślenia i dokonania istotnych korekt. Istota sprawy tkwi przy tym nie tyle w strukturze instytucjonalnej, ile w programie jej działania: celach, zadaniach, stosowanych procedurach i metodach. W Polsce dokonał się istotny przełom o charakterze psychospołecznym w stosunku do osób niepełnosprawnych. Jest to poważny kapitał kulturowy, który powinien pozwolić społeczeństwu zbudować efektywny system ich integrowania i włączania w rozmaite sfery aktywności życiowej. Obecny modus operandi instytucji publicznych tego nie zapewni. Problem wymaga więc poważnego wysiłku na poziomie określenia polityki państwa i wdrożenia adekwatnych mechanizmów działania instytucji.