38679 skanuj0058

II.    Korzystanie z opanowanej wiedzy, oraz umiejętność jej wyrażania:

1.    umiejętność odpowiadania na pytania,

2.    umiejętność rozwiązywania zadań, pisania wypracowań, przygotowywania i wygłaszania referatów,

3.    umiejętność efektywnego uczestnictwa w dyskusjach i prowadzenia rozmów w sposób kształcący,

4.    umiejętność korzystania z multimediów/ mass mediów.

III.    Budzenie i rozwijanie indywidualnych zainteresowań i zamiłowań:

Kształtowanie motywacji do dalszego uczenia się, szacunku do wiedzy i nauki, chęć aktywnego jej zdobywania.

Elementami systemu wdrażania do samokształcenia są:

1.    lekcje przedmiotowe,

2.    zajęcia wdrażające: obok treści przedmiotowych wprowadzenie nowych sposobów pracy umysłowej,

3.    lekcje wychowawcze,

4.    indywidualna lektura uczniów,

5.    samodzielna praca uczniów w domu (praca domowa),

6.    wzajemna pomoc w zespole uczniowskim (praca w grupach i zespołach),

7.    rozmowy i porady indywidualne,

8.    wprowadzanie środków dydaktycznych,

9.    kontrola i ocena.

Uogólniając powyższe rozważania możemy powiedzieć, że samoucy mogą liczyć na co najmniej trzy rodzaje wsparcia.

Pierwszy z nich odnosi się do pomocy w opanowaniu różnorodnych metod i technik uczenia się, które mają na celu:    -

•    wyjaśnienie i artykulację własnych potrzeb uczenia się, celów i uwarunkowań uczenia się,

•    ułożenie planu pracy,

•    motywowanie, kształcenie umiejętności koncentracji i samodyscypliny,

•    tworzenie baz danych i umiejętność ich kategoryzacji,

•    opanowanie umiejętności orientacyjno - selekcyjnego czytania,

•    wyeksponowanie znaczenia i wagi doświadczeń,

•    opanowanie umiejętności filtrowania treści,

•    wspieranie transferu zdobytej wiedzy i zastosowania jej w zmienionej sytuacji,

•    nabycie zdolności odwoływania się do różnych treści, umiejętności samokontroli i ewaluacji,

•    rozwój metakognitywnych mechanizmów kierowania.

Decyzja o wyborze i zastosowaniu poszczególnych technik i metod należy do uczniów.

Pomocy innego rodzaju udzielają eksperci - nauczyciele, animatorzy, doradcy, partnerzy rozmów, którzy muszą przestrzegać w swoim postępowaniu następujących reguł:

•    włączać się w proces autoedukacji na wyraźne żądanie i w takim zakresie, jakiego sobie życzą uczący się,

•    nie powinni pouczać, ani proponować gotowych rozwiązań, lecz dawać wskazówki, służyć kontrargumentami, przytaczać przykłady w celu pobudzenia samodzielnego, celowego oraz intensywnego myślenia,

•    nie powinni pełnić w grupach, do których zostali zaproszeni, roli moderatorów, a powinni być równouprawnionymi partnerami toczących się tam rozmów,

•    nie powinni w żadnym przypadku ograniczać wachlarza różnych możliwości w podejmowaniu samodzielnych decyzji, powinni natomiast być pomocni w rozwijaniu zróżnicowanych kryteriów mających wpływ na podejmowanie ostatecznej decyzji.

Kolejnym rodzajem pomocy w autoedukacji są propozycje instytucji edukacyjnych. Ich szczególna rola może polegać na:

•    zbliżaniu osób o podobnych zainteresowaniach,

•    przekazaniu do dyspozycji odpowiednich pomieszczeń, sprzętu, itd.,

•    udzielaniu organizacyjnej i administracyjnej pomocy,

•    przekazywaniu lub udostępnianiu materiałów dydaktycznych,

•    umożliwieniu kontaktów z innymi grupami, itd... (...)¹³.

Jak widać samokształcenie wykorzystuje walory instytucji oświatowej i oferty dydaktycznej.

Jej konstytutywnym momentem jest samodzielne inicjowanie procesu uczenia się, a nie rezygnacja z zewnętrznej pomocy, aby za wszelką cenę podkreślić własną autonomię. Szczególną rolę ma w tym zakresie do spełnienia nauczyciel.

5. Nauczyciel jako organizator procesu samokształcenia dorosłych¹⁴

Samodzielność to nie rezygnacja z pomocy, ale samodzielne zaplanowanie swego działania, dobór odpowiednich form, metod, kontrola jego przebiegu i ocena rezultatów. Samodzielność odnosi się do realizowania własnego, a nie cudzego „programu” autokreacyjnego. Nauczyciel może wzmocnić samokształcenie poprzez: ³ G. Dohmen, Dos lebenslage Lernen. Leitlinien einer mu Jemen Bildungspolitik, Bonn 1996, s. 53-55.

¹⁴ Podrozdział ten powstał w oparciu o artykuł A. Frąckowiak, Nauczyciel jako organizator procesu samokształcenia dorosłych, w: Rocznik Andragogiczny’ 2003, Warszawa -Toruń 2004.

141