39897 skanuj0010 (312)

Bodziec bezwarunkowy (pokarm)

_Rj---------Bb -Rb

Reakcja instrumentalna Reakcja bezwarunkowa (naciskanie dźwigni przez    (jedzenie)

szczura, ruch topq psa itp.)

Rys. 4. Schemat warunkowania instrumentalnego

Badania nad tym drugim rodzajem warunkowania wywodzą się z dwu laboratoriów: polskich fizjologów, J. Konorskiego i S. Millera, oraz psychologa amerykańskiego B. F. Skinnera; prekursorskie dla tych badań były niewątpliwie eksperymenty E. L. Thorndike'a, W. M. Biechtieriewa i Sieczeno-yva. Omówimy pokrótce eksperyment Skinnera: głodnego szczura umieszcza się w zamkniętej skrzynce, w której z jednej z wewnętrznych ścianek wystaje dźwigienka. Szczur obwąchuje skrzynkę i wykonuje szereg przypadkowych ruchów. Jednym z nich naciska dźwigienkę, która jest połączona z mechanizmem wprowadzającym do wnętrza skrzynki zasobnik z pokarmem. Po wielu próbach szczur uczy się, że naciśnięcie dźwigienki powoduje pojawienie się pokarmu, i gdy znajdzie się w skrzynce głodny, wykonuje ten ruch tyle razy, az uzyska dostateczną ilość pokarmu.

Reakcja instrumentalna wykonywana jest z reguły w jakiejś sytuacji bodźcowej. Można więc powiedzieć, że zawsze występują bodźce warunkowe (choćby widok dźwigni) i ze, logicznie biorąc, warunkowanie instrumentalne pociąga za sobą wystąpienie warunkowania klasycznego. Reakcjami instrumentalnymi danego organizmu mogą być tylko te, które istnieją w jego repertuarze ruchowym^Skinner (1938) wyróżnia zachowanią spon-taniczne i zachowania reaktywne. Zachowania reaktywne są wywoływane przez określony bodziec, są to właśnie pawłowowskie reakcje bezwarunkowe: wydzielanie śliny na pejawienie się pokarmu w jamie ustnej, cofanie ręki przy zetknięciu z gorącym przedmiotem itp. Zachowaniami spontanicznie emitowanymi, a więc nie wywoływanymi przez jakiś bodziec specyficzny, mogą być tylko ruchy mięśni prążkowanych kończyn (reakcje ruchowe) i narządów mowy (reakcje werbalne). Mogą one stać się reakcjami instrumentalnymi, jeśli ich pojawienie się powoduje wystąpienie stanu pozytywnego, korzystnego dla organizmu (np. pokarm), lub usunięcie stanu negatywnego, szkodliwego (np. szok elektryczny). Manipulowanie tymi reakcjami za pomocą kar i nagród od dawna było znane treserom zwierząt.

Porównując podział zachowań dokonany przez Skinnera z podziałem zachowań wprowadzonym przez Altmana, możemy zauważyć że z zachowań spontanicznych powstają w wyniku programowania poprzez uczenie się nabyte akty zachowania; zaś zachowania reaktywne, to takie, których pojawienie się zależy od wrodzonego danemu organizmowi programu. Jak wykazują badania nad warunkowaniem klasycznym, zachowania te mogą pojawiać się na nowe bodźce w efekcie indywidualnych doświadczeń, czyli zakres bodźców, które je wywołują, programowany jest przez uczenie się.

Poro

W obb wy twa modyf rodzaj 1933? 1.

z reakc jakiś i wcześ Reakc reakcj instrui kowe_: jedzer 2.

chara* są to t kowe) i autoi nie, sl<

3

nieza

wzmo

tegoż

4

raźnyr

miast

VI

wtedy skojar dy, gd nie S-P

reakc, nym, nazyu unik i avoi< V

być pi jemy

StOSO'

108