3tom205

d. GOSPODARKA ELEKTROENERGETYCZNA 412

kosztów rocznych w całym okresie eksploatacji. W tym celu stosuje się odpowiednio zasady rachunku dyskonta.

Dzieląc całkowite koszty roczne, przypadające na dany zakład, przedsiębiorstwo lub wybrany zespół urządzeń, przez roczne efekty produkcyjne, wyrażone w jednostkach naturalnych, otrzymuje się jednostkowe koszty roczne, przypadające na jednostkę produktu lub efektu, którym w elektroenergetyce jest energia elektryczna, wytwarzana w elektrowniach, przesyłana za pomocą linii elektroenergetycznych, przetwarzana w transformatorach i zużywana przez odbiorców.

Podział kosztów rocznych można przeprowadzić według różnych kryteriów, dzieląc je na odpowiednie składniki ze względu na rodzaj, miejsce powstawania i nośniki kosztów.

Przy podziale kosztów rocznych ze względu na rodź aj kosztów wyodrębnia się najczęściej następujące składniki:

1.    Koszty rozszerzonej reprodukcji    K_n

w tym: — koszty akumulacji    K_ak

— koszty amortyzacji

2.    Koszty eksploatacyjne    K_e

2a) Koszty remontów

w tym: — koszty remontów kapitalnych    K_rk

—    koszty remontów bieżących    K_rb

2b) Koszty ruchowe    K^ct,

w tym: — koszty materiałów ruchowych    K_m

—    koszty paliwa i energii    K^

—    koszty osobowe ruchu    K„

2c) Koszty administracyjne i ogólnozakładowe    K_adm

Podział kosztów rocznych ze względu na miejsce powstawania w systemie elektroenergetycznym może być przeprowadzony w trojaki sposób:

—    według faz produkcyjnych, do których należy wytwarzanie, przesyłanie, przetwarzanie i rozdział energii, obsługa odbiorców itd.;

—    według faktycznych miejsc powstawania kosztów, np. w określonej elektrowni, linii wysokiego napięcia, stacji transformatorowej itd.;

—    według stanowisk produkcyjnych, którymi np. w elektrowni są: kotłownia, maszynownia, oddział elektryczny itd.

Podział kosztów rocznych według nośników kosztów przeprowadza się w zależności od wybranych nośników, którymi mogą być następujące wielkości: moc szczytowa, energia roczna i liczba odbiorców. Całkowite koszty roczne dzieli się wówczas na koszty:

—    związane z wytwarzaniem, przesyłem i rozdziałem mocy;

—    związane z wytwarzaniem, przesyłem i rozdziałem energii;

—    związane z liczbą odbiorców, zasilanych odpowiednio na wysokim i niskim napięciu. Koszty akumulacji (roczne odpisy akumulacyjne) oblicza się na podstawie wartości

urządzenia oraz stopy dyskonta d. Wartością brutto urządzenia lub obiektu nazywa się jego wartość początkową, która jest równa sumie nakładów inwestycyjnych (kosztów nakładowych K_n), poniesionych w związku z zakupem i montażem urządzenia lub budową i wyposażeniem obiektu.

Celem odpisów akumulacyjnych jest tworzenie funduszu umożliwiającego rozw'ój gospodarczy przez rozszerzanie zasobu środków produkcji. Podstawą do obliczania corocznych odpisów akumulacyjnych nie jest jednak niezmienna wartość początkowa brutto, lecz wartość netto urządzenia lub obiektu, która maleje z upływem lat. Zmniejszanie się wartości urządzenia jest wynikiem jego starzenia się fizycznego, technicznego i gospodarczego.

Zakłada się przy tym, że po upływie określonego czasu trwania gospodarczo uzasadnionej eksploatacji, zwanego okresem amortyzacji, urządzenie będzie miało wartość końcową równą wartości złomu pomniejszonej o koszty demontażu i likwidacji, a więc praktycznie równą zeru. W związku z tym, dla odtworzenia początkowej wartości urządzenia, czyli reprodukcji prostej, dokonuje się odpisów amortyzacyjnych, które w ciągu okresu amortyzacji tworzą fundusz umożliwiający zwrot poniesionych nakładów inwestycyjnych.

Okres amortyzacji poszczególnych urządzeń energetycznych jest zróżnicowany. Przykładowe długości tego okresu podano w tabl. 6.3. Dla kompletnych obiektów energetycznych przyjmuje się najczęściej następujące średnie długości okresu amortyzacji: N = 20-h25 lat — dla elektrowni cieplnych,

N = 40-^50 lat — dla elektrowni wodnych,

N — 30-h35 lat — dla linii elektroenergetycznych.

Tablica 63. Okresy amortyzacji urządzeń energetycznych, wg [6.6]

Określenie urządzenia lub obiektu	Średni okres amortyzacji, lat
Zapór) wodne trwałe	100
Budynki przemysłowe trwałe	80
Hydrozespoły w elektrowniach wodnych	33
Kotły parowe w elektrowniach cieplnych	25
Turbozespoły parowe	20
Chłodnie kominowe	25
Rurociągi parowe i wodne	30
Maszyny elektryczne wirujące	20
T ransformatory	20
Zespoły prostownikowe	25
Kondensatory statyczne	20
Baterie akumulatorów	12
Urządzenia rozdzielcze	20
Linie napowietrzne na słupach żelbetowych	40
Linie napowietrzne na słupach stalowych	33
Linie napowietrzne na słupach drewnianych	25
Linie kablowe	33

Koszty amortyzacji (roczne odpisy amortyzacyjne) oblicza się na podstawie przyjętego okresu amortyzacji (N lat). Możliwe są różne sposoby wykonywania tego odpisu. Rozróżnia się:

—    amortyzację stałą (liniową), w której odpis amortyzacyjny w każdym roku jest jednakowy i wynosi l/N początkowej wartości brutto K_n, co powoduje, że koszt amortyzacji jest taki sam we wszystkich latach eksploatacji

K_3mi =    = const    (i = 1,2.....N)    (6.58)

N

—    amortyzację rosnącą (progresywną), w której odpis amortyzacyjny w pierwszym roku jest najmniejszy i wynosi a,K_m zaś w następnych latach odpowiednio wzrasta, ale w taki sposób, że suma kosztów akumulacji i amortyzacji we wszystkich latach jest stała

+    = const    (i = 1,2,..., N)    (6.59)

W tablicy 6.4 przedstawiono sposób obliczania kosztów akumulacji K_M od malejącej wartości netto oraz kosztów amortyzacji progresywnej K_ztm w kolejnych latach eksploatacji urządzenia. Z warunku uzyskania zerowej wartości urządzenia po N latach