41569 SNC03816

Mieczysław Hess (1931-1993) był profesorem klimatologii w Uniwersytecie Jagiellońskim, przez kilka lat pełnił funkcję rektora UJ. Zajmował się klimatem gór. badał m.in. warunki klimatyczne Pamiru, przecie wszystkim jednak zapisał się jako twórca klasycznej już - przytaczanej w licznych opracowaniach - klasyfikacji pięter klimatycznych w polskich Karpatach Zachodnich. Określił ścisłe prawidłowości, dotyczące zmian średniej temperatury roku w zależności od wysokości n.p.m., ekspozycji stoków i rodzaju form terenu. Przyczynił się do rozpowszechnienia metod statystyki matematycznej w polskiej klimatologii.

M. Hess (1965) wykazał, że w Karpatach Zachodnich temperatura na stokach południowych (T_s) związana jest z temperaturą panującą na stokach północnych (T_N):

T_s = 0,87 T_n + 1,4

Im niższa temperatura T_N (czyli większa wysokość n.p.m.), tym większa różnica

Badacz ten określił również zależność między temperaturą powietrza we wklęsłych formach rzeźby terenu (doliny, kotliny) i temperaturą na formach wypukłych (szczyty, grzbiety itp); w Karpatach Polskich wynosi ona:

_TwkI = 0,90 T_wyp_ - 0,4

Formy wklęsłe, na danej wysokości n.p.m., są zimniejsze od form wypukłych. Jest to rezultat łącznego oddziaływania efektu górskiego i wspomnianej skłonności do tworzenia się zastoisk zimnego, gęstego powietrza w zagłębieniach terenowych (inwersji ter-micznych). W tym przypadku różnice temperatury między wklęsłymi i wypukłymi formami rzeźby maleją wraz z wysokością n.p.m.

^Piętrowy układ mają także opady atmosferyczne, których sumy zwiększają się wraz ^Wysokością, aż do pewnego poziomu, powyżej którego obserwuje się tzw. inwersję Opadową, czyli zmniejszanie się opadów w miarę wzrostu wysokości. Przyrost opadów na stokach górskich wynika z efektu orograficznego oraz z lokalnej cyrkulacji dolinnej, która w ciągu dnia sprzyja konwekcji i tworzeniu się chmur nad wierzchołkami i grzbietami górskimi. Powyżej podstawy chmur, obejmujących szczytowe partie gór, intensywność opadu stopniowo zmniejsza się. Inwersja opadowa zaczyna się więc w pobliżu po-

Tab. 14.2. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych w poszczególnych piętrach wysokościowych na północnym skłonie Tatr (wg Hessa, 1965)

Suma opadów [mm]

fejJWysokość n.p.m.

[m]

ji < 1150 1150-1550 £550-1850 1850-2200 > 2200

1400

1600

1800

1750

1625