43494 IMG72 (4)

4. Ocena stopnia zagrożenia drzewostanu i prognozowanie dynamiki liczebności szkodliwych owadów leśnych

4.1. Rola warunków przyrodniczych i ekonomicznych w ocenie stopnia zagrożenia drzewostanu

Po wykryciu szkodliwego gatunku owada i ustaleniu liczebności jego populacji w drzewostanie, kompleksie leśnym lub na w iększym obszarze opracowuje się prognotę zagrożenia.

Prognoza zagrożenia składa się z dwóch faz: pierwsza dotyczy bieżącego zagrożenu drzewostanu, druga - przewidywanej liczebności szkodnika w- roku następnym i jej konsekwencji dla określonego obszaru leśnego. W obu przypadkach procedura prognozy wymaga uwzględnienia czynników abiotycznych i biotycznych mogących mieć wpływ na zmiany liczebności populacji szkodnika w bliższej lub dalszej perspektywie czasowej oraz oceny stopnia zagrożenia drzewostanu przy ustalonej i spodziewanej średniej liczbie osobników owadów danego gatunku przypadających na jedną próbę charakterystyczną dla danej metody pomiaru liczebności lub zagęszczenia (na jedną powierzchnię podokapową, jedno drzewo, jeden pęd ild.). Wartości liczbowe uzyskane w ramach czynności kontrolnych porównuje się tu z liczbami znanymi z doświadczeń poprzednich, wskazującymi w przypadku foliofagów na zagrożenie żerem zupełnym (liczby krytyczne) lub wejście szkodnika w stan gradacyjny. co początkowo prowadzi do żeru słabego lub prześwietlającego (liczby ostrzegawcze). Analogicznie ocenia się materiał prognostyczny dotyczący szkodniki™ wtórnych, z tym że skalą zagrożenia jest wydzielanie się drzew w drzewostanie (jednostkowe. grupowe, masowe).

Przy ocenie stopnia zagrożenia drzewostanu nie można pomijać warunków przyrodniczych i ekonomicznych. Oznacza to. że przy tym samym poziomie liczebności szkodniki stopień zagrożenia drzewostanu może być różny z uwagi na możliwość zmiany tej liczebności przed okresem żeru (np. w wyniku uaktywnienia się wrogów naturalnych), niejednakowej groźby żeru dla drzewostanów różnego wieku, o różnym składzie gatunkowym lub rosnących na różnych siedliskach lub charakteryzujących się odmiennym stanem aparatu asymilacyjncgo. Są to warunki przyrodnicze wpływające na prognozę liczebności szkodnika i wynikającą z niej prognozę zagrożenia drzewostanu.

Na podstawie oceny zagrożenia drzewostanu są następnie podejmowane decyzje codo zwalczania szkodliwych owadów. Prognoza zagrożenia może być wówczas korygowani względami ekonomicznymi, z których wymienić można wartość użytkową zagrożonego drzewostanu. Dla drzewostanów szczególnie cennych pod względem roli produkcyjnej.

ochronnej luh społecznej, kryteria zagrożenia zostają zaostrzone i zabiegi zwalczania mogą być podcimowanc juz przy nizszej liczebności populacji mz w drzewostanach mniej wartościowych.

4.2. Metody prognozowania dynamiki liczebności szkodliwych owadów leśnych

4.2.1. Metody tradycyjne

Uzyskane w postępowaniu kontrolnym dane o stanie liczebności populacji szkodliwych owadów leśnych (kontrole liczebności szkodników wtórnych oraz nadzwyczajne kontrole szkodników pierwotnych! mogą służyć do podjęcia decyzji o natychmiastowym ich zwalczaniu lub opracowania prognozy stanu liczebności po pewnym czasie, najczęściej w następnym roku. Wnioski wypływają z porównania aktualnego stanu liczebności populacji szkodliwych owadów ze stanem, przy którym owady mogą spowodować szkody uniemożliwiające osiągnięcie opłacalności dalszej produkcji luh wręcz spowodują zniszczenie obiektu produkcji. Stan liczebności populacji, przy którym występuje opisane zagrożenie, jest wyrażany tzw. liczbami krytycznymi, przedstawionymi najczęściej w formie tabelarycznej dla określonych warunków produkcji leśnej, tj. dla drzewostanów o określonym składzie gatunkowym i wieku.

Ustalenie liczb ostrzegawczych i krytyczny ch nastąpiło na podstawie wcześniejszych doświadczeń lub tez zdarzeń lub na podstawie badań laboratoryjnych, w których określono ilość pokarmu (liści, igieł) niezbędną dla rozwoju jednego osobnika określonego gatunku szkodnika oraz masę pokarmu dostępną dla osobników zasiedlających określone drzewo, pędy lub inną jednostkę, w stosunku do której oblicza się aktualną liczebność szkodnika. Tak więc liczby ostrzegawcze i krytyczne mogą dotyczyć liczby jaj brudnicy mniszki na jednym drzewie kontrolnym, liczby poczwarek strzygoni choinówki pod jedny m drzewem kontrolnym, liczby pączków zautakou anych przez wylogówkę jcdlincczkę i zwójkę jodłową czarną) na jednym pędzie określonej długości, liczby pędraków chrabąszczy w jedny m dole kontrolnym itd.

Prognozy zmian stanu liczebności w czasie muszą dodatkowo określić możliwość redukcji stanu liczbowego populacji między okresem kontroli a mniej lub hardziej odległym w czasie terminem, w którym rozpocznie się żer szkodnika w drzewostanie. W iy m celu można dokonać analizy stanu zdrowotnego jego populacji, stosunku liczbowego pici. płodności samic, morfologii osobników oraz stopnia rozwoju osobniczego, a szczególnie stanu diapauzy. Na analizę stanu zdrowotnego populacji składa się:

-    poznanie stanu fizjologicznego osobników.

-    określenie obecności w ich ciele mikroorganizmów chorobotwórczych.

-    ustalenie stopnia porażenia przez pasożyty.

Stan fizjologiczny osobników może być różny, co zależy od warunków odżywiania, fazy rozwoju gradacji, fazy rozwoju osobniczego (diapauza!). obecności latentnyeh lurm organizmów chorobotwórczych i od innych czynników. Stan fizjologiczny osohnikow wskazuje na potencja! rozrodczy populacji i na stopień podatności organizmów na chorobę i pasożyty. Może być on określony na podstawie analizy morfologii krwi (rys. 4.1. 4.