43894 P1010092 (3)

53

obserwacji, także o metodach sondażu czy metodach panelowych, z góry założywszy, iż te ostatnie są szersze, „implicite zawierają w sobie pewne metody (węższe) zdobywania i opracowywania danych uzyskanych przy pomocy kwestionariusza”; „tak więc metoda badawcza oznaczać tu będzie raz węziej, raz szerzej pojęte [...] powtarzalne procedury i zespoły procedur służących do rozwikłania typowych problemów o różnym stopniu ogólności”⁹.

Podobnie rzecz traktuje Tadeusz Tomaszewski: „Metoda naukowa jest to sposób dochodzenia do twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych”, a więc „zespół czynności, które należy wykonać, i procesów, które muszą się odbyć, aby można było uzyskać uzasadnione i sprawdzone twierdzenie o badanych faktach”. A więc metodami stwierdzenia faktów są: obserwacja i eksperyment, metodami uwarunkowanymi przez rodzaj stwierdzonych faktów sq: metody „subiektywne” i „obiektywne”, -a-ponadto roz-różnia autor metody jakościowe i ilościowe, mówi także o metodach pomiaru itd.¹⁰_

Takiej obojętności na sprecyzowaną specyfikę różnych sposobów postępowania badawczego przeciwstawić można reprezentantów dyscyplin społecznych dostrzegających użyteczność terminologicznego uporządkowania sposobów badawczych w celu uchwycenia ich odrębności i przez to korzystniejszego ich użytkowania. A więc w popularnej angielskiej metodologicznej pracy zbiorowej, obejmującej dyscypliny społeczne*^{1 2}, rozróżnia się metody badań i techniki badawcze; przykładem pierwszych może być metoda badań terenowych (field study), przykładem drugich — technika wywiadu. Podobny podział na metody i techniki badaw-

1

• Metody badań socjologicznych — wybór tekstów, pod red. S. Nowaka, Warszawa 1965, s. 13, 14; Sr Nowak, Studia z metodologii nauk społecznych, Warszawa 1965.    ,

¹⁰    T. Tomaszewski, Wstęp do psychologii, Warszawa 1963, s. 26— 30. Podobnie rzecz ujmuje W. Szewczuk, ograniczając się do stwierdzenia, iż „naukową metodę badawczą jedni rozumieją wąsko w sensie myślowo-technicznym”, inni szerzej, w sensie „całokształtu operacji myślowych”, ale

2

tu, i tam ma się na oku „sprawdzalne poznanie rzeczywistości”. W. Szewczuk, Psychologia, t. I, Warszawa 1962, s. 129. Mówi się także o „metodach roboczych” i metodach „w szerszym znaczeniu”.

¹¹    F. Bartlette, M. Ginsberg, E. J. Lindgren, R. H. Thou-less, The study of society. Methods and problems, Londyn 1956, s. 272 i n.