46205 skanuj0010 (156)

I. NIEZGODNOŚCI FIZYCZNE

Niezgodności fizyczne polegają na zmianach właściwości fizycznych związków leczniczych, podczas gdy składniki nie wchodzą ze sobą w reakcje chemiczne. Do nich zalicza się zmiany konsystencji, stanu skupienia, rozpuszczalności, jak też zanik albo obniżenie aktywności farmakologicznej na skutek adsorpcji.

1.    NIEZGODNOŚCI FIZYCZNE W STAŁYCH POSTACIACH LEKU

a.    Mieszaniny eutektyczne

b.    Mieszaniny semitektyczne

c.    Mieszaniny higroskopijne

d.    Mieszaniny twardniejące

e.    Adsorpcja

2.    NIEZGODNOŚCI FIZYCZNE W PŁYNNYCH POSTACIACH LEKU

a.    Rozdział faz - ciecze niemieszające się

b.    Przekroczona rozpuszczalność

c.    Wysolenie

1. NIEZGODNOŚCI FIZYCZNE W STAŁYCH POSTACIACH LEKU l.a. Mieszaniny eutektyczne

Każdy związek posiada charakterystyczną temperaturę topnienia, która w obecności innych substancji o niższej temperaturze topnienia ulega obniżeniu poniżej punktu topnienia każdej substancji z osobna. Zjawisko to w chemii fizycznej nosi nazwę euteksji (z greckiego eutektikos - dobrze topiący się). Jest ono wykorzystywane w metalurgii i przy wytopach metali, a w farmacji do produkcji stopów substancji z polietylenoglikolami przy produkcji tabletek o przedłużonym uwalnianiu. Mieszaniny eutektyczne utrudniają nie tylko przyrządzanie proszków złożonych, lecz także rozpuszczają się w różnych rozpuszczalnikach gorzej niż poszczególne składniki z osobna.

Stopień obniżenia temperatury topnienia dwóch składników zależy od:

-    procentowego udziału substancji o niższej temperaturze topnienia,

-    wysokości temperatur topnienia obu składników.

Przy niskotopliwych związkach obniżenie temperatury topnienia może być tak znaczne, że w temperaturze pokojowej otrzymuje się mieszaninę płynną zamiast mieszaniny ciał stałych. Przykładem może być mieszanina salolu z kamforą (45 cz. + 55 cz.), która topi się w temp. 10°C, podczas gdy temp. topnienia salolu wynosi 42°C, a kamfory 176°C.

W receptach bardzo rzadko przepisywane są mieszaniny ściśle eutektyczne, tj. upłynniające się w temperaturze pokojowej. Jeśli skład mieszanin posiada jednak punkt topnienia zbliżony do punktu euteksji, wówczas proszki tracą sypkość, zlepiają się, miękną, co jest wyraźnym przejawem niezgodności.

Najczęściej spotykane składy farmaceutycznych mieszanin eutektycznych przedstawia

Tab. 1.

Tabela 1. Euteksja mieszanin dwuskładnikowych (wg//. Standu).

Składnik A	Składnik B	Udział % składnika A w składniku B
		Topnienie	Mięknięcie
Aminofenazon	Mentol	-	-	5-35
	Salol	-	-	10-35
Kamfora	Salol	15-50	10-14	51-85
Wodzian	Aminofenazon	40-80	15-39	81-95
chloralu	Kamfora	45-85	25-44	86-95
	Mentol	15-80	5-14	81-95
	Fenacetyna	70	55-69	71-80
	Salipiryna	30-45	15-19	46-80
	Tymol	45-65	30-44	66-70
Mentol	Kwas salicylowy	-	-	75-95
	Kamfora	20-90	15-19	91-95
	Pirogallol	75-85	60-74	86-96

1) Rp.

Camphorae
Chlorali hydrati aa	20,0
Mentholi	2,0
Acidi formici guttae	XV

M.D.S. Wcierać w okolicę serca.

Niezgodność wodzianu chloralu z kamforą i mentolem w tym przypadku jest zamierzona. Pozwala otrzymać mazidło bez stosowania rozpuszczalników.

18