46738 społ inf 7

KOMUNIKOWANIE MASOWE A SYSTEM SPOŁECZNY

298

sl

•

13.5. DYLEMATY ROZWOJU INFRASTRUKTURY INFORMATYCZNEJ

wVn*.i

13.5.1. PROBLEMY TECHNOLOGICZNE

Złożoność produkcji

Nowe media, oparte na najnowszej technologii elektronicznej, są urządzeniami niezmiernie skomplikowanymi. Magnetowid, w wielu krajach sprzęt niemal powszechnego użytku, jest niewątpliwie najbardziej mechanicznie i elektronicznie skomplikowanym urządzeniem domowym. Układy scalone, w jakie jest wyposażony, są często bardziej złożone (zintegrowane) niż układy elektroniczne domowego mikrokomputera, zaś układ mechaniczny odznacza się precyzją większą od niejednego szwajcarskiego zegarka. Nic przeto dziwnego, że producentami nowych technologii mogą być tylko kraje i firmy najwyżej rozwinięte. Wszystkie pozostałe mogą co najwyżej montować urządzenia z dostarczonych części, ale nie samodzielnie je wytwarzać.

W konsekwencji nowe media pogłębiają lukę technologiczną między krajami producentami (zaledwie kilkoma) i krajami montażystami lub tylko importerami. Coraz trudniej krajom rozwijającym się dogonić czołówkę " technologiczną. Nawet Stany Zjednoczone przegrywają konkurencję z Japonią jako producentem mikroelektronicznych układów i urządzeń, co wyra- . ża doskonale tytuł alarmistycznej książki Toma Forestera [1993], który w tłumaczeniu brzmi: Krzemoioy samuraj: Jak Japonia podbiła światowy przemysł informacyjny.

Ciągłość eksploatacji

Istotnym, choć niestety często przeoczanym dylematem przy wprowadzaniu nowych technik, jest wymóg zapewnienia stałej dostawy materiałów eksploatacyjnych oraz obsługi samych urządzeń, jak i energii potrzebnej do ich funkcjonowania. Prościej mówiąc, chodzi tu o dostateczne zaopatrzenie w papier, taśmy magnetofonowe i magnetowidowe, taśmy do drukarek, płyty kompaktowe, serwis napraw sprzętu itp. Stale polepsza się niezawodność urządzeń (osiągając zdumiewająco wysoki poziom tzw. MTBF, średni czas mię-dzyawaryjny, dochodzący na przykład do 5 tysięcy godzin), oraz zmniejsza zużycie energii, jednak rosnąca liczba urządzeń oraz wydłużający się czas ich działania zwiększa potrzebę serwisu, dostaw części zamiennych i zużycie energii elektrycznej.

Wprowadzanie nowych mediów jest surowym testem dla organizacji każdego społeczeństwa. Zaniedbania w tej dziedzinie sprawiają, że kosztowne urządzenia nie są wykorzystywane w pełni z powodu takich drobiazgów jak brak odpowiedniego papieru, taśmy czy drobnej części zamiennej. A opłacalność urządzeń jest kalkulowana na podstawie osiąganych wyników w intensywnych warunkach eksploatacji.

Równie ważne jest przygotowanie właściwego oprogramowania, którego koszt często przekracza koszt sprzętu. Później dochodzi koszt aktualizacji programów. W tej dziedzinie najlepsi są nadal Amerykanie, a przede wszystkim Microsoft i jego szef, Bill Gates; biorą finansowy reważ na „krzemowych sa-

Dylemat technologiczny tworzy konieczność wyboru konkretnych standardów funkcjonowania mediów i ich elementów. Ujednolicenie parametrów działania, zarówno w sferze programowej jak i sprzętowej, pozwala stworzyć urządzenia łatw'o adaptowalne w różnych krajach, ale równocześnie narzuca zasady działania dominującego producenta.

13.5.2. DYLEMATY EKONOMICZNE

Towar czy dobro publiczne

Coraz trudniejsze jest traktowanie informacji jako dobra publicznego; w miarę jak rosną koszty produkcji informacji (nauka, technika), zwiększają się korzyści z jej posiadania (odkrycia, wynalazki), powiększają wydatki na środki służące jej przetwarzaniu (coraz bardziej kosztowne staje się utrzymanie nowych mediów jako sieci transmisyjnych oraz jako skomplikowanej aparatury i dystrybuowanych programów). Kontrowersyjne staje się wykorzystanie banków informacji, gdzie, wprowadzając - ze zrozumiałych względów -opłaty za korzystanie z ich zasobów ogranicza się dostęp uboższych użytkowników. To samo dotyczy tych mediów telematycznych, które wykorzystują łącza telefoniczne, satelitarne, teleksowe.

Dylematy, jakie tu powstają, są rozmaite - czy obciążać użytkownika kosztami w zależności od posiadania medium (coś w rodzaju abonamentu telewizyjnego), od korzystania z kanału (na przykład płatne kanały telewizji kablowej i satelitarnej) czy od programu (niektóre formy płatnego korzystania z telewizji kablowej, banków danych, wideokaset). Czasami wprowadza się opłaty w zależności od liczby użytkowników (pokazy publiczne, programy komputerowe), czasami od czasu połączenia (banki danych). Wariantów jesl dużo, faktem jest, że nowe media raczej sprzyjają rozwiązaniu komercjalnemu, uznania informacji za taki sam towar jak każdy inny, tyle iż mający specyficzne właściwości, a nie jako środek służby publicznej.

Telekomunikacja jako usługa powszechnie dostępna

Jednym z założeń europejskiego modelu społeczeństwa informacyjnego jest powszechność dostępu do technologii i usług komunikacyjnych dla wszystkich obywateli Unii bez względu na ich pozycję społeczną czy kraj i region, z którego pochodzą. Wyposażenie gospodarstw domowych w krajach Unii w linie telefoniczne wzrosło średnio w latach 1990 - 1994 z 87 linii na 10C gospodarstw domowych do 97 (ISPO 1996). W takich krajach jak Francja, Dania, Luksemburg liczba linii telefonicznych przekracza liczbę gospodarstw domowych.

„Usługa powszechna " (ang. uniwersał sernice) jest szczególnym pojęciem

podzielanym przez operatorów telekomunikacyjnych na świecie. Pojęcie tc

zostało wprowadzone na początku XX wieku przez Theodora Vaila, wówczas prezesa amerykańskiej monopolistycznej organizacji telefonicznej AT&T. Za zwyczaj oznacza, iż „telefoniczna usługa musi być dostarczana dla każdego, niezależnie od jego miejsca zamieszkania i dochodu". Uważa się za naturalne, że instytucja telekomunikacyjna jest dpowiedzialna za zapewnienie i utrzy mywanie powszechnego i taniego dostępu do usług telekomunikacyjnych. Jednak Herpm ilaria ępktora tpipknmiinikat-ii kwpęHnniiip In założeń ip <;nr-/uin hn-