47480 Snap14

Filozofia przyrody jako nauka filozoficzna

fragmentaryczne aspekty rzeczywistości materialnej¹. Ich wyniki mają poza tym charakter obiektywny, niezależny od osobowości przyrodnika². Filozofia przyrody ma odrębną metodę badań, dzięki której prezentuje nam ujęcie całościowe^{3 4}. Jest jednakże, w przeciwieństwie do nauk przyrodniczych, wiedzą subiektywną, istotnie zależną od filozofa, który angażuje się całym sobą w głoszone poglądy. Dzięki temu filozofia normuje postępowanie człowieka².

Now'e w powyżej przedstawionych poglądach w stosunku do tradycyjnie uprawianej filozofii przyrody jest to, że ich autorzy uwzględniają istnienie człowieka w przyrodzie i jego działanie skierowane na przyrodę. Przyroda nie jest już rozpatrywana sama w sobie; istnienie człowieka i jego relacje z otoczeniem są niezbędnym elementem. Świat jest postrzegany łącznie z ludzkim działaniem. Człowiek przynależąc do przyrody, będąc jej częścią „stanowi zarazem swoisty sposób manifestacji jej funkcjonowania”⁵. K.M. Meyer-Abich i G. Bohme rezygnują z antropocentrycznycb koncepcji na rzecz koncepcji fizjocentrycznej, z której powinny wynikać normy etyczne, kształtujące stosunek człowieka do środowiska naturalnego.

Głównym celem „praktycznej filozofii przyrody” jest znalezienie uzasadnień dla konieczności ochrony przyrody. Odrzuca się jednakże, wraz z antropocentryczną antropologią i patrzeniem na wartość przyrody wyłącznie w kategoriach użyteczności, motywacje utylitarne (zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego płynące ze zdewastowanego środowiska). Próbuje się natomiast wyprowadzić moralny nakaz ochrony środowiska ze specyficznej koncepcji przyrody, w której przyroda stanowi wartość samą w sobie. Zatem dla normy moralnej: należy chronić środowisko naturalne przed niszczycielskim wpływem człowieka, tworzy się taką wizję przyrody, która uzasadniałaby tę normę⁶.

Rozumienie przyrody ma niewątpliwy wpływ, jak zauważa np. Z. Hajduk⁷, na proponowane normy moralne w odniesieniu do postępowania człowieka w stosunku do przyrody. Jednakże równie istotne są w tym zakresie koncepcje dotyczące natury człowieka i jego miejsca w przyrodzie, a także odniesienia człowieka do rzeczywistości transcendentnej w stosunku do świata materialnego. Konieczne staje się zatem nie tylko uwzględnienie przyrody (wziętej razem z człowiekiem), ale również natury człowieka wykraczającej poza świat materialny.

Człowiek oczywiście jest jednym z bytów występujących w przyrodzie. Określenie natury, istoty tego bytu zależy jednakże w znacznej mierze od przyjętych rozwiązań z zakresu antropologii filozoficznej a nie tylko filozofii przyrody. Człowiek jest specyficznym bytem, istniejącym i działającym w świecie materialnym i jednocześnie przekraczającym tę rzeczywistość. Nawet w stanowiskach materiał i stycznych z reguły uznaje się wyjątkowość człowieka w stosunku do innych organizmów występujących w przyrodzie. Poza tym próba uzasadnienia ściśle materiali stycznej koncepcji istoty człowieka mieści się w ramach antropologii a nie samej filozofii przyrody. Przejawy duchowej natury człowieka wykraczają poza rzeczywistość materialną, a tym samym nie mogą stać się przedmiotem filozofii przyrody. Zatem istotnym zastrzeżeniem, które można wysunąć w stosunku do propozycji K.M. Meyer-Abicha i G. Bóhme, jest włączenie przez nich w obręb filozofii przyrody zagadnień z zakresu antropologii. W takim zaś ujęciu filozofia

57

1

Tamże, ss. 202-203.

2

⁷⁾ Tenże, „Einleitung”, arl. cyt., ss. 11-12.

3

   Tenże, „Die Aktualitat der Nalurphilosophie”, arl. cyt., ss. 202-203.

4

   Tenże, „Bedingimgen gegenwartiger Naturphilosophie”, art. cyl., s. 128; tenże, „Einleitung”, art. cyt., ss. 11-12.

5

⁷⁴ Z. f.epko, „Ku ekofilozofii”, Studia Hhilosophiae Christianae 30(1994)1, s. 27.

6

Na pewne elementy wizji przyrody, leżące u podstaw ekoetyki, wskazuje Z. Hajduk. Wymienia on idee „teleologicznego ustrukturowania przyrody” i wiążącą się z tym jej sakralizację oraz systemowe widzenie świata (Z. Hajduk, „Współczesna postać sporów o koncepcję filozofii przyrody”, art. cyt., ss. 117-118, 125-129; tenże, „Nowsze tendencje w filozofii nauki oraz w filozofii przyrody”, Rocz. Filoz. 39-40(199l-1992)z.l, s. 296-302).

7

ⁿ Z. Hajduk, „Współczesna postać sporów o koncepcję filozofii przyrody”, art. cyt., s. 132.