50781 skanowanie0016 (69)

działy pedagogiki chociaż szkicowo były jednak opracowane, ale W „szkole pracy” nie znalazły miejsca dla siebie.

12. Chociaż szkoła pracy wzorowała się na pedagogice pajdocentryzmu, to jednak jest widoczne, jak różne jej odmiany odchylają się od tej pedagogiki. Widocznie amerykański wzór wychowania nie dał się przenieść bez zmian na teren europejski mimo pewnego nimbu, który po pierwszej wojnie był powodowany mitem zwycięstwa i siły gospodarczej Stanów Zjednoczonych. Raził tu amerykański realistyczny empiryzm, ostry naturalizm i utylitaryzm, który musiał dopiero torować sobie drogę w nawykach myślenia zwłaszcza niemieckiego, skłonnego do idealizmu, racjonalizmu i humanizmu, zaszczepionych przez filozofię i literaturę poprzednich okresów. Również amerykańska pedagogika pluto-kratycznego dostatku nie mogła bez zmian być przeniesiona na teren krajów europejskich, które dopiero poczęły odbudowywać lub budować od nowa swoją państwowość i gospodarkę narodową. Widoczne to było w Niemczech, dla których ponadto obca była realistyczna filozofia pragmatyzmu.

Toteż kierunki ,,szkoły pracy” początkowo silnie związane z pragmatyzmem coraz bardziej zwracają się do pedagogiki łączącej pragmatyzm z idealizmem czerpanym z filozofii neokantyzmu. Wyrażało się to np. w pojęciach obiektywnej i ponad-indywidualnej wartości i struktury wartości zwłaszcza w pedagogice kultury. Stąd też w „szkole pracy” jest-widoczne wahanie między pojmowaniem „uczenia się” jako „naturalnego” — a pojmowaniem go jako „sztucznego”, między subiektywizmem pedagogicznym a obiektywizmem, między swobodnym wzrostem, dziecka a jego urabianiem, między naturalizmem a humanizmem, między liberalizmem a rygoryzmem. Pedagogika ta nie umie godzić tych „antynomii” i zamiast ich wewnętrznej syntezy tworzy kompromisy. W różnych kierunkach „szkoły pracy” można dostrzegać jak te antynomiczne idee wzajemnie się wymieniają, jak jedne drugim ustępują miejsca w procesie wychowania, jak te wysiłki godzenia ich ze sobą są maskowane w nieokreśloności znaczeń podstawowych pojęć i tez tych kierunków. Jest tu wszędzie widoczna dwoistość tych. niezgodnych ze sobą elementów.

Dla tej dwoistości okazało się przydatne pojęcie ,,pracy”,

którą można było interpretować dwojako: raz jąko prace fizyczną-

i ruchową jako „aktywność”, drugi raz jako pracę umysłową 1 ub „duchową” jako „kontemplacyjność”.

To dwoiste rozumienie „pracy” widzimy szczególnie wyraźnie u Kerschensteinera. Praca fizyczna bowiem jest czynnością świadoma i celowa, wiec iest w niej zaangażowany element psychiczny, subiektywny, stanowiący motywy dla fizycznych czynności pracy; wchłaniane przez nią czynności psychiczne stanowią jej-kontemplacyjną stronę. Ta jej strona psychiczna jest zasadniczym składnikiem pedagogicznym, tworzącym właściwą treść „zasady pracy”. Z drugiej strony występują jej wytwory, które mogą być materialne lub duchowe. W każdym razie są one obiektywne jako podkład dla struktury wartości. W ten sposób „zasada pracy”, a z nią cała pedagogika „szkoły pracy” nabiera dwoistości, która w poszczególnych kierunkach zaznacza się z rozmaitym nasileniem.

Ale dwoistość jest również wyraźna w innych kierunkach pedagogiki należących do wielkiej grupy systemów lub kierunków „nowego wychowania”. Te dwa odmienne założenia sa źródłem dwóch _ Qd.mian teorii p e dagngicznvch: pedagogiki subiektywnej iobiek-__ .tywnej, Pierwsza z nich kładąc nacisk na psychiczną stronę wycho-wania może zajmować się albo samymi tylko procesami występują-cymi w całości wychowania., albo też rezuliat-em—tych procesów.

W pierwszym wypadku mamy do czynienia z pedagogiką funkcjonalną, w drugim z pedagogiką persoruTistyczną.

Pedagogika obiektywna również posiada dwie odmiany: obiektywny 'materiał, na którym opiera się wychowanie,'TTTOżtrsta-nowić kultura lub też społeczeństwo. Wychowanie jest więc rozpatrywane w pedagogice kultury jako proces zależny od obiektywnych dóbr kultury. W pedagogice społecznej zaś w szerszym znaczeniu jako proces zależny od spraw i budowy życia społecznego.

W ten sposób otrzymujemy cztery grupy kierunków spokrewnionych ze „szkoła pracy” w swej wewnętrznej strukturze: dwa typy raczej _subiektywne "(pedagogikę fun^onalftą i—pedagogikę pefśónahstyczną) oraz dwa typy raczej obiektywne (pedagogikę kultury i pedagogikę społeczną w szerszym znaczeniu). Te cztery grup^~wchodzą w~sMad~~ „nowego wyghg^amTTilcr-którego też wypada"zaliczyć „szkołę pracy”.