52644 P1030215

stosunkowo duże. W Wielkiej Brytanii emeryci, obok samotnych rodziców, są grupą demograficzną, która ma stale niski dochód (DWI* 2003a). To sprawia, że są oni bardzo narażeni na depry-wację (Scharf i in., 2002). Badania europejskie pokazują, że osoby będące na emeryturze i posiadające niskie dochody cierpią bardziej z powodu materialnej deprywacji niż inne grupy o niskim dochodzie (Barnes i in., 2002).

Nawet w tych krąjach, gdzie ogólny wskaźnik ubóstwa osób starszych spadł, istnieją znaczące różnice w obrębie populacji osób starszych. Nie jest niczym zaskakującym, że najbardziej odzwierciedlają one leżące u ich podstaw podziały klasowe, związane z płcią oraz przynależnością etniczną, które to czynniki generalnie kształtują doświadczenie ubóstwa. Te różne wskaźniki ubóstwa wśród osób starszych wynikają zarówno z nierówności jakie istniały podczas ich życia zawodowego, o których była mowa wcześniej, jak i z niesprawiedliwych układów emerytalnych które osłabiają ich wpływy w momencie przejścia na emeryturę (Ginn i in., 2001).

Dzieciństwo

Dzieciństwo to także okres podatności na biedę. Wraz z dziećmi, w gospodarstwie domowym pojawiają się dodatkowe koszty, podczas gdy w wielu krajach zarobki rodziców obniżają się z powodu ograniczenia przez matki działalności na rynku pracy. Jednakże wskaźniki ubóstwa dzieci oraz jego poziom w relacji do całkowitego ubóstwa w danej populacji znacząco różnią się w różnych społeczeństwach (Vleminckx i Smeeding, 2001; Bradshaw, 2002). Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada oraz Włochy wyróżniają się wskaźnikiem ubóstwa dzieci o wiele wyższym niż wskaźnik ubóstwa odnoszący się do całej populacji, natomiast w krajach skandynawskich sytuacja wygląda dokładnie odwrotnie (Bradshaw, 2000b). W całej Unii Europejskiej ryzyko ubóstwa pośród dzieci, włączając w to biedę trwałą, jest wyższe niż wśród dorosłych (Ruxton i Benett, 2002). Ważnymi czynnikami warunkującymi taki stan są klasa i „rasa”.

Zaniepokojenie wysokim poziomem trwałej biedy wśród dzieci w niektórych krajach najczęściej dotyczy wpływu, jaki ma ona na szanse dzieci w dorosłymi życiu (Bradbury i in., 2001)dwB badań ukazuje niszczący wpływ biedy na rozwój dziecka oraz jego późniejsze wyniki w nauce, szanse na pracę, oddziaływanie na zdrowie oraz zachowanie (Ermisch i in., 2001; Vleminckx i Smeeding, 2001). Brytyjski rząd kierowany przez „nową" Partię Pracy kładzie na przykład ogromny nacisk na długoterminowe skutki biedy dzieci, uzasadniając traktowanie w sposób priorytetowy wydatków na tę grupę jako inwestycję w przyszłość kraju.

Znaczenie takiego długoterminowego punktu widzenia nie budzi żadnych wątpliwości. Jednakże pojawia się także wzrastająca liczba głosów wzywających do przyjęcia perspektywy, która kładłaby nacisk na to, co bieda oznacza dla samego dzieciństwa - perspektywy, która traktowałaby dzieci jako sprawców własnego życia. Uważa się, iż spojrzenie na biedę „oczami dzieci” „dałoby pełniejszy i bardziej poucząjący obraz” (Ruxton i Bennett, 2002:35; Adelman i in., 2003). Zorientowane na dziecko badania prowadzone przez Tess Ridge ujawniły szczególne problemy dotyczące stygmatyzacji; bycie „innymi”; trudności w „dostosowaniu się oraz dołączeniu do reszty”, które mogą w konsekwencji prowadzić do znęcania się nad dziećmi (Ridge, 2002: roz. 4). Chociaż, co zobaczymy w rozdziale piątym, stygmatyzacja jest problemem także w odniesieniu do dorosłych, wpływ tego procesu może być szczególnie niszczący w przypadku dzieci oraz młodzieży - grup, które rozwijają poczucie własnej tożsamości.

Topografia

Prześledziwszy, jak podziały społeczne oraz bieg życia kształtują indywidualne doświadczenie ubóstwa, zajmiemy się teraz jego wymiarem topograficznym, wyrażonym przez pojęcia „miejsce” oraz „przestrzeń”. „Bieda ma swoją topografię” w trzech znaczeniach, a mianowicie, po pierwsze, przestrzennej dystrybucji „biedy związanej z ludźmi”, po drugie, „biedy związanej z miejscem” (które to pojęcia niekoniecznie się pokrywają) i po trzecie, tego, jak jest odczuwana w ramach fizycznej i społecznej przestrzeni najbliższego otoczenia (tzw. sąsiedztwa) (Philo i in., 1995: 177; Powell i in., 2001). W ten sposób topografia zarówno przyczynia się do ubóstwa, jak również zapośrednicza to zjawisko.