55509 skanuj0046 (55)

6. Wartości przyrodnicze Polski - stan, zagrożenia i ochrona

256

z zabytkowymi spichlerzami zbożowymi, mieszczańskimi kamienicami i ruinami zamków (w Kazimierzu, Janowcu i Bochotnicy) posadowionych wzdłuż biegu rzeki oraz licznymi jarami, parowami i wzniesieniami na Działach Grabowieckich. W celu ochrony tych wartości utworzono kilka parków krajobrazowych, z których najpiękniejsze krajobrazowo są Kazimierski PK, Wrzelowiecki PK i Krzczonowski PK.

Ochrona Sąsiadujące z Wyżyną Lubelską Roztocze ma zróżnicowane krajobrazy zależnie od krajobrazów _ro(j_zaj_u podłoża. Najatrakcyjniejsze pod tym względem jest Roztocze Środkowe, z wapiennymi wzniesieniami, wodospadami (tzw. szumami) i wspaniałymi lasami, chronione na obszarze Roztoczańskiego Parku Narodowego i Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego. Przyrodniczo cenne i widokowo atrakcyjne są jednak także krajobrazy pozostałej części Roztocza, obfitujące w lessowe wzgórza, silnie rozgałęzione wąwozy i źródła, skupiska kredowych ostańców, wychodnie skałek wapiennych oraz doliny rzek z piaszczystymi wydmami, chronione na obszarze parków krajobrazowych Szczebrzeszyńskiego PK i Południoworoztoczańskiego PK, zwłaszcza na terenie usytuowanych w granicach tych parków rezerwatów przyrody.

Krajobrazy gór ■ Regiony górskie, do których zalicza się Sudety i przedgórze sudeckie oraz Karpaty i Podkarpacie, są obszarem stosunkowo niewielkim, ale niezmiernie bogatym w najrozmaitsze formy rzeźby terenu i typy krajobrazów, ukształtowanych głównie przez burzliwe w swym przebiegu i odległe w czasie procesy geologiczne, aktywność lodowców oraz długotrwałą i zróżnicowaną działalność człowieka.

Sudety, podobnie jak Ural i Harz, są typowymi górami zrębowymi. Wprawdzie wypiętrzyły się one już w czasie orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej, jednak w ciągu następnych 200 min lat uległy niemal całkowitemu spłaszczeniu i pokryciu grubą warstwą piaskowców lub wapieni. Dopiero w toku orogenezy alpejskiej sztywne i grube warstwy skorupy ziemskiej popękały na kilkanaście części, które zostały przesunięte i przemieszczone na różną wysokość, a tym samym były w niejednakowym stopniu narażone na działanie erozji w czasie zlodowaceń i po ustąpieniu lodowców. Każde pasmo Sudetów ma dzięki temu swoiste i niepowtarzalne krajobrazy naturalne, zmodyfikowane częściowo przez osadnictwo i gospodarkę człowieka. W wielu miejscach Sudetów spotyka się opuszczone sztolnie i kamieniołomy, szata leśna już dawno zatraciła swój naturalny charakter, a fragmenty dzikiej przyrody sąsiadują z dużymi miastami i licznymi miejscowościami uzdrowiskowymi.

Krajobrazy W najwyższym paśmie Sudetów—Karkonoszach, zaliczanych także do najbardziej

Karkonoszy wietrznych i zamglonych gór na kontynencie europejskim, w efekcie silnej erozji powstały charakterystyczne dla tego pasma elementy krajobrazu, nadające niektórym jego fragmentom znamiona wysokich gór typu alpejskiego, m.in. kotły polo-dowcowe o skalistych ścianach, ze stożkami napływowymi i usypowymi u podnóży, moreny oraz stawy i jeziora cyrkowe, powstałe z wytopionych brył martwego lodu. Wietrzenie w wysokogórskim, surowym klimacie doprowadziło do powstania