58129 skanuj0040 (67)

4. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody

130

„wycinka”, ale powszechnie przyjmuje się, że jest on duży, a jego średnica powinna wynosić co najmniej kilka kilometrów (Forman i Gordon 1986).

Geografowie i planiści przestrzenni stosują pojęcie krajobrazu do określenia fizjonomicznych cech środowiska; jest on „zewnętrznym wyrazem składników przyrodniczych występujących na naturalnie ograniczonym terenie” albo „syntezą elementów przyrodniczych i stanowiących wynik działalności człowieka” (Ciołek 1964; Bogdanowski i in. 1973; Jarosz 1976). Tak rozumiane krajobrazy są klasyfikowane np. na otwarte — wiejskie i zamknięte — miejskie (Bogdanowski i in. 1973), naturalne i kulturowe (Kondracki 1988), pierwotne i zdewastowane (Szczęsny 1977). Krajobraz Wyłącznie fizjonomiczny sens nadaje krajobrazowi Bartkowski (1977). Według a geokompleks _nj_eg_{0 n}j_e powinno się stosować tego terminu w odniesieniu do „obiektywnie występującego układu wzajemnie powiązanych składników przyrody”, lepiej byłoby mówić o geokompleksie. Niemniej do określenia „subiektywnego odwzorowania geokompleksu, odczuwanego nie tylko wzrokiem, ale wszystkimi jego zmysłami” użycie pojęcia krajobraz jest jego zdaniem poprawne. Niekiedy pojęcia geokompleksu i krajobrazu traktowane są błędnie jako synonimy. W odróżnieniu od krajobrazu geokompleks odnosi się jedynie do komponentów przyrodniczych i oznacza jednostkę przestrzenną różnej rangi, wyodrębniającą się jako pewna całość pod względem strukturalno-funkcjonalnym i dynamiczno-genetycznym. Geokomplek-sem może być zatem zarówno konkretny ekosystem i kompleks krajobrazowy, jak i naturalny region fizyczno-geograficzny (Wolski 2002).

W naukach przyrodniczych dość powszechnie przyjmuje się, że krajobraz to pewien konkretny fragment powierzchni Ziemi lub realnie istniejący kompleks geo-graficzno-przyrodniczy o swoistej strukturze, fizjonomii, genezie, powiązaniach i ewolucji (Neff 1967; Kalesnik 1973; Armand 1980). Podobnie termin ten rozumiał Wodziczko (1945), proponując dla odróżnienia od jego potocznego znaczenia pojęcie „fizjocenoza”. Jako jednostkę obejmującą całość środowiska przyrodniczego i kulturowego traktował krajobraz m.in. Bogdanowski (1994a, b), a Wolski (1988) i Żarska (2001) uzupełnili tę definicję o aspekt fizjonomiczny lub wizualny.

Ekosystemowa Na zakończenie tego krótkiego przeglądu dostępnych definicji i poglądów na krajobrazu iHHBil krajobrazu warto przypomnieć dość powszechnie zaakceptowane w środowisku geobotaników i ekologów stanowisko W Matuszkiewicza (1974), według którego krajobraz jest realnie istniejącym strukturalno-funkcjonalnym i dynamicznym układem ekologiczno-przestrzennym obejmującym mniejsze i większe wycinki biosfery, które składają się z grup ekosystemów powiązanych określonymi stosunkami biocenotycznymi i biotopowymi. Elementami krajobrazu są ekosystemy, wyróżniane na podstawie zróżnicowania zbiorowisk roślinnych i powiązane nieprzypadkowymi zależnościami natury biotycznej i abiotycznej, a czynnikiem integrującym ekosystemy na poziomie krajobrazu są duże i ruchliwe zwierzęta, których areały lub terytoria znacznie wykraczają poza jeden system i które są stałym nośnikiem