58644 P1180306

48 Ryszard WoltioKWicz

fest charakterystyczne dla niemal wszystkich plemion kręgu jastorfskle-go. Wiąże się ono z tworzeniem się nowych układów osadniczych i plemiennych bliskich epoce Tacyta i pojawieniem się już niektórych plemion germańskich zwłaszcza przybyłych nad Ren", na widowni his to-rycznej.

Analogiczny proces przemieszczeń osadniczych i akulturacji widziałbym na Pomorzu i kojarzył z pojawieniem się Rugiów wymienionych w źródłach obok Wenedów^{1 2} — jako nosicieli kultury oksywskiej i współtwórców kultury wielbarskiej, której pewne przejawy — jak zwyczaj niewyposażania grobów w broń i rozwój oryginalnego brązo-wnictwa — mogą stanowić renesans tradycji jastorfskiej.

Proces kształtowania się zespołu cech kultury oksywskiej dostrzec można już we wczesnej fazie młodszego okresu przed rzymskiego. Inspirujące ów proces źródła znajdowały się w obrębie kultury przeworskiej i jastorfskiej. Silne oddziaływania kultury przeworskiej widoczne są w ceramice i zwyczaju wyposażenia grobów w broń. Ilustracją oddziaływań przeworskich jest pojawienie się tak typowych dla tej kultury we wczesnej fazie dzbanów odwrotnie groszkowatych ³⁰ (ryc. 7) i innych form (dzbany groszkowate, kubki, misy) typowych także dla fazy środkowej, w wyniku czego ceramika ziemi chełmińskiej i dolnego Powiśla w fazie wczesnej i częściowo środkowej w niewielkim stopniu różni się od macierzystych terenów przeworskich. Broń w fazie wczesnej składała się z typów przejętych z obszarów przeworskich — mieczów obosiecznych i umb płaskokulistych¹¹ (ryc. 8) stanowiących wyposażenie najstarszych pochówków z bronią. Niemniej silne oddziaływania kultury jastorfskiej we wczesnej fazie omawianego okresu widoczne są w rozprzestrzenieniu zapinek o charakterze jastorfskim ³³ (ryc. 9), wczesnych dwu- i trójdzielnych klamer do pasa ³³ (ryc. 10) stanowiących odtąd stały element wyposażenia oksywskich pochówków żeńskich, a nawet tak specyficznych ozdób jastorfskich jak zdobione emalią naszyjniki z cylindrycznie zgrubiałymi końcami (ryc. 11). Dro-

Ryc. 7. Rozprzestrzenienie przeioorskfch dzbanów odwrotnie proszkowatych w kulturze przeworskiej i na dolnym PowUlu to jazie Al i na przełomie jaz Ali Al (wykaz S). Objaśnienia na ryc. 4

ga rozprzestrzeniania owych typowych elementów stroju jastorfskiego wiodąca przy noteckim pograniczem przeworskim nie pozostawia wątpliwości, ii rozległy obszar Pomorza dzielący dolne Powiśle od dolnego Nadodrza był istotnie niezaludniony po zaniku kultury pomorskiej a przed pojawieniem się osadnictwa oksywskiego w środkowej fazie młodszego okresu przed rzymskiego. Owe dwa źródła inspiracji — przeworskie i jastorfskie — są dobrze czytelne w najstarszych cmentarzyskach oksywskich założonych we wczesnej fazie lub na przełomie wczesnej i środkowej fazy młodszego okresu przedrzymskiego (ryc. 12).

1

R. Seyer 1S76, s. 109.

» Zob. R. Woląciewlcz lW7a, s. 86 n.

" J. Kostrzcwskil 1918, s. 182 n.; J. Żurek 1937, s. 39—62; J. Mar-clnlik 1967, t. 114, tabela 1.

" Jednakże tylko umba plaskokullstc typu 1 (D. Bohnsack 1938, s. 36 n„ ryc. 36) ograniczają się do fezy wczesnej: Rozprzestrzeniły się one za poirednic-twten obszaru przeworskiego (R. Hachmann 1956, s. 16, mapa 3), śkąd znane tą też trata czworokątne typu cełtyddcso (Z. Wożniak 1970, s. 161, 346 n., mapa >).

■    Por. przypis 8 19.

2

■    J. Kostrzewskl 1918, s. 54—68, rye. 41—41