59051 skanuj0094 (13)

'i 2 Stosunki f:i ce-lo-l:i cc

■.:li:/y ponadto obserwować, jakie działania i luk tycznie wykonywane i ciągle porów-L-wać je ze wzajemnymi oczekiwaniami.

Z. uwagi na sposób „wejścia" partnerów

•    stosunek wyróżnia się: stosunki obligato-

•    jne (narzucone obu partnerom), stosunki • ipaite na samorzutnej akceptacji oraz slo-...•nki jednostronnie obligatoryjne, tj. narzu-

ute przez, jedną ze stron przy jej silnej i<niimac]i.

W stosunkach społecznych wyróżnić mo/na szereg orientacji moralnych, tj. ze •■•/ględu na sposób traktowania dobra własnego, dobra partnera oraz relacji między

mmi.

Orientacja egoistyczna (lub partykula-i/styczna) przejawia się w dążeniu do maksymalizacji dobra własnego, natomiast orientacja masochistyczna polega na jego minimalizacji Altruizm to dąZcnic do maksymalizacji dobra partnera, natomiast w orientacji .wrogiej chodzi o minimalizację tegoż dobra. Orientacja „partnerska” wyraża się w wysiłkach na rzecz maksymalizacji dobru własnego i dobra partnera jednocześnie; nihilizm zaś, odwrotnie, polega na dążeniu do ich minimalizacji. W rywalizacji chodzi o powiększenie różnicy między dobrem własnym i dobrem partnera, orientacja cgalitaryslycz-na natomiast przejawia się w usiłowaniu zmniejszenia tej różnicy. Orientacja wyrzc-czeniowa polega na powiększaniu różnicy między dobrem cudzym i dobrem własnym, obrona polega na działaniach w kierunku zmniejszania tej różnicy [M. Dcutsch 1973, s. IS2J. (M.I\)

7Ob. agresja, altruizm, intcrnkcjoni/m symboliczny, konltiki społeczny, onlologia społeczeństwa, władza.

Literatura:

Deutscli M., 1973, The Resoluiion of Conjlict, Yale Umv. Press, New Havcn.

Znaniecki F., 1963, Social Rclalions and Social Rok's, Cłiandler l’ubl. Co., San Francisco. Znaniecki FL, 1973, Socjologia wychowania, t. 2, PWN. Warszawa.

Stosunki facc-to-lacc (stosunki twarzą w twarz), termin używany w celu charakte

rystyki bezpośrednich kontaktów występujących między jednostkami głównie w obrębie małych grup społecznych. Jednostki uczestniczą w zachodzących stosunkach społecznych jako osoby, a nie tylko reprezentanci określonych ról społecznych. Relacje lego typu rzadziej występują w dużych zbiorowościach. Przeciwieństwem relacji typu facc-to-face są kontakty przelotne, mające charakter rzeczowy (nastawione wyłącznic na załatwienie jakiejś sprawy), za-pośredniczonc (tzn. dokonujące się .za pomocą różnego typu urządzeń technicznych lub za pośrednictwem innych osób). (A.S.)

Strajk, zob. instytucjonalizacja konfliktu.

Strategie mieszane, 1. Rozwiązanie powtarzalnych gier o sumie niczcrowej, polegające na przemiennym stosowaniu strategii czystych (przy zachowaniu ich odpowiedniego stopnia prawdopodobieństwa). Zazwyczaj wyróżnia się dwa typy strategii czystych: strategie kooperacyjne (nastawione na współpracę) i strategie indywidualistyczne (rywal izacyjne).

2. Sposób działania społecznego jednostki lub grupy charakteryzujący się próbą przezwyciężenia postrzeganych przeciwieństw lub sprzeczności. Podmiot usiłuje osiągnąć pozytywne elementy przeciwstawnych sposobów działania stosując - w przypadku wyborów wielokrotnych - z różną częstotliwością obie strategie czyste. W niektórych przypadkach chodzi o zasygnalizowanie partnerowi możliwości odmiennego sposobu działania niż ten, do którego byl on dotychczas przyzwyczajony i uważał za pewny. (A.S.)

Zob. altruizm, dycholomizacja, działanie społeczne.

Stratyfikacja (uwarstwienie społeczne), hierarchiczny układ struktury społecznej, którego zasadniczym elementem są warstwy społeczne. Podział społeczeństwa na warstwy zakłada występowanie nierówności społecznych pod względem poziomu

uzyskiwali)cli dochodów, pozycji społecznej, wykształcenia, stylu życia, prestiżu itp. Główny problem badawczy to ustalenie stosunkowo jednoznacznych kryteriów wyodrębniania poszczególnych warstw oraz określenie wzajemnych relacji między nimi. W. Lloyd Warner i Paul Lunt w klasycznej monografii z serii „Yankcc City” wyodrębnili sześć warstw społecznych (nazywanych zgodnie z tradycją socjologii amerykańskiej klasami - c/i/.y.y): warstwę wyższą [itppcr), średnią (micldle) i niższą (towar), a w obrębie każdej z nich wyróżnili jeszcze warstwy wyższą i i iższą. We wszystkich tych podziałach pjd uwagę bierze się nic tylko kryteria ekonomiczne (dochód), lecz także styl życia - liczy się zarówno sposób uzyskiwania pieniędzy, jak i styl ich wydawania.

Kingslcy Davis i Wilbcrt Moorc (1976] w ramach izw. funkcjonalnej teorii stratyfikacji starają się wyjaśnić konieczność występowania nierówności w dostępie do różnych pożądanych dóbr w każdym społeczeństwie. Istnienie nierówności jest czynnikiem motywującym jednostki do zajmowania tych pozycji społecznych, które są szczególnie ważne, a zarazem wymagają dużego trudu, przygotowania lub specjalnych umiejętności. Aby znaleźli się chętni do zajmowania tych pozycji, społeczeństwo musi ustanowić specjalne gratyfikacje, będące swoistą rekompensatą za podjęty wysiłek. Są nimi nic tylko korzyści materialne, lecz także prestiż społeczny. Nierówności społeczne pełnią więc - w tym ujęciu - pozytywne funkcje. Zapewniają dobór kompetentnych i właściwie przygotowanych osób do zajmowania najważniejszych pozycji społecznych. Krytykę lej koncepcji przedstawił Mclvin Tumin [1976],

Neil J. Smclscr (1976, s. 331-332] wskazuje dwa typy problemów związanych z zagadnieniem stratyfikacji: 1) na ile podstawą hierarchizacji jednostek są cechy przypisane, 2) w jakim stopniu cechy przypisane osób dccy lują o ich pozycji społecznej. Pewien stopień przypisania występuje w każdym społeczeństwie, gdyż dziecko przejmuje początkowo status rodziców. W społeczeństwach o dominującym nastawieniu egalitarnym dużą wagę przywiązuje się do niezależności zajmowanej pozycji społecznej od cech przypisanych — nacisk położony jest na osiąganie pozycji własnym wysiłkiem i pracą. W praktyce jednak związek miedzy pozycją a cechami przypisanymi jest zwykle silniejszy, niż się sądzi. Uniezależnienie zajmowanej pozycji społecznej od cech przypisanych świadczy o stopniu „otwartości" danego systemu społecznego, a zarazem o występującej ruchliwości społecznej. (A.S.)

2ob. klasy społeczne, koncepcja dekompozycji, ruchliwość społeczna, warstwa społeczna.

Literatura:

Davis K., Moorc W., 1976, O niektórych :asa-(lacli uwarstwienia [w:] Elementy teoru socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Dcrczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki. PWN, Warszawa. Goodman N., 1997, Wstęp do socjologii, żlysk i S-ka, Poznań.

Smclscr N.J., 1976. Erzyczynck do teorii modernizacji (w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Dcrczyński. A. Jasiń-ska-Kania, J. Szacki. PWN. Warszawa.

Tumin M.M., 1976, O niektórych zasadach uwarstwienia: analiza krytyczna [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Dcrczyński. A. Jasińska-Kania, J. Szacki. PWN, Warszawa.

Struktura społeczna, układ różnorodnych elementów oraz procesów i relacji występujących między nimi. Elementami tymi są najczęściej zbiorowości społeczne, grupy, społeczności lokalne, instytucje, role społeczne itp. Jan Szczepański [1970, s. 27*1] strukturę rozumie jako „budowę”: „oznacza ona taki sposób ułożenia elementów składowych, aby mogły one wykonywać swoje funkcje uzupełniając się i harmonizując, tak aby grupa jako całość mogła się utrzymać i rozwijać". W pracacli socjologów połskicłi