59952 obraz0

w Europie zwyczaj urządzania na Nowy Rok (i przy innych okazjach)¹³¹ maskarad, których uczestnicy przebierali się w najy rozmaitszy sposób, między innymi za zwierzęta (a w szczególności' za jelenie)¹³², na pamiątkę pewnych teriomorficznych bóstw re-ligii celtyckiej, jak np. Cernunnos, który miał, jak wiadomo; (przyp. 24), rogi jelenie. Możliwe, że w tych maskaradach brałą też udział „maszkara” o dwu twarzach, wyobrażająca inne bóstwo^ celtyckie, właśnie boga dwugłowego, który z natury rzeczy na-ij dawał się,,by go zinterpretować jako Janusa. W rytuale czarow-> nic, który w Anglii, Francji i gdzie indziej zachował przez cały okres średniowiecza niemało elementów kultowych i obrzędowych dawnego celtyckiego pogaństwa, „Diabeł” jeszcze w XII w. przedstawiany był w postaci „Janusa”, czyli maszkary o dwu twarzach ¹³³.

Wzmiankowane wyżej (rozdz. XII, 2) ślady Trzygłowego w Anglii i Irlandii pozwalają przypuszczać, że bóg ten także i u Celtów wyspiarskich stanowił część religii pierwotnej. Według mnie trudno wykluczyć możliwość, że w tej prymitywnej religii celtyckiej ten sam bóg pojmowany był raz jako dwu- raz jako trzygłowy, skoro taka czy inna liczba głów wyraża zawsze zasadniczo wielogłowość, będącą symbolem wszystkowidzenia. Również ów bifrons lapideus magnae latitudinis antę fores sacrae aedis, który jeszcze w IX wieku, w epoce normańskiej, istniał na terenie miasta Croviacus (dziś Crouy, Aisne), starożytnego ośrodka kultów pogańskich ¹³⁴, mógł być pierwotnie wizerunkiem lokalnego boga o dwu głowach ¹³⁵.

GERMANIE

Wotan-Odyn

Odyn w pieśniach Eddy jest „najrozumniejszą z istot” *. Jest Fjolsvidh, „wielewiedzący”, jest „wielce doświadczony” ². Kiedy przyjrzeć się owej „wiedzy” z bliska, okazuje się ona zupełnie inna od utartego pojęcia boskiej wszechwiedzy. Jest to wiedza przejawiająca się w czynie: to umiejętność działania, możność działania. Odyn zna wszelkie kunszty³, może przybrać każdą formę ⁴, umie znajdywać skarby ukryte pod ziemią ⁵, umie nagiąć do swojej woli kobiety, które kocha, umie sprawić, by broń wrogów pękała w boju, umie leczyć rany. Źródłem wszystkich tych umiejętności jest znajomość potężnych zaklęć⁶ i tajemniczych znaków zwanych runami ⁷. Zdobył je dzięki swemu męczeństwu „przez dziewięć nocy” zawieszony na drzewie, wstrząsany wichrem, w stanie krańcowego wyczerpania ⁸.

Wiedza Odyna jest w zasadzie wiedzą magiczną. Odyn nazywany jest w Eddzie „ojcem magii” ⁹. Niektóre z jego licznych imion określają go jako „maga”, „czarownika”, „biegłego w magii” ¹⁰. Jeżeli pozostaje przez dziewięć nocy zawieszony na drzewie, z raną od włóczni, bez napoju i pożywienia ⁿ, jeżeli przez osiem dni wystawiony jest na palący żar dwóch ognisk cierpiąc męki pragnienia¹², „męczeństwa” te należy rozumieć jako refleks wyczerpujących „prób”, jakie stosują czarownicy¹³, czy też praktyk towarzyszących zazwyczaj obrzędom inicjacji^ł4. Zarówno dawna, naturystyczna egzegeza Odyna jako boga wiatru (ewentualnie jako hipostazy boga niebios, Tyra, patrz dalej), jak i „animistyczna” interpretacja Odyna jako boga umarłych

201