55195 P1260057

4. Wrocław. Katedra. Widok ogólny od strony północno-zachodniej. Rysunek F.D. Wemhera z połowy XVIII wieku

wykrojone w ścianie arkady międzynawowe wstawione zostały półkolumienki podtrzymujące uskok podłucza.

Chór katedry wrocławskiej wzniesiony został w technice ceglano-kamiennej. Cegła użyta została przede wszystkim w konstruowaniu ścian i niektórych tylko elementów strukturalnych: okrągłych trzonów pojedynczych kolumienek i służek oraz żeber sklepiennych. Pozostałe elementy strukturalne: służki wiązkowe, wszystkie kapitele i wsporniki także w kolumienkach i służkach ceglanych, zworniki i nasady żeber sklepiennych oraz laskowania okien wykonane zostały w kamieniu. Kamienne kapitele i wsporniki służek oraz zworniki uzyskały bardzo różnorodną dekorację.

W dotychczasowych badaniach nad rozplanowaniem chóru katedry wrocławskiej bardzo silnie rozbudowana została teza o cysterskim pochodzeniu tego układu⁹. Za główne, a mieszczące się w tradycji cysterskiej cechy uznano: surowość i prostotę całej budowli, ograniczenie dekoracyjności, a przede wszystkim prostokątny plan chóru i obejścia. Z cech bardziej szczegółowych do tej tradycji zaliczono też dwudział ściany wschodniej dwiema arkadami otwierającej się na obejście, usytuowanie nad nimi jednego wielkiego okna oraz zatrzymanie służek na wysokości szczytu arkad.

Problem związku chóru katedry wrocławskiej z architekturą cysterską ujmowany był w dwóch aspektach: wewnętrzno-śląskich powiązań i ze-wnętrzno-cysterskich odniesień. W badaniach niemieckich oba te aspekty powiązane zostały z tezą o kolonizacyjnym podłożu rozpowszechniania się

architektury gotyckiej na Śląsku. W procesie tym cystersom przypisano rolę szczególną¹⁰.

Jeśli chodzi o wewnętrzne śląskie powiązania między chórem katedry wrocławskiej a śląskimi kościołami cysterskimi, stwierdzono związki obustronne. Uznając za zasadniczy wpływ cysterski na katedrę podkreślano również rolę katedry w modyfikowaniu rozwoju architektury klasztornej na Śląsku. W ten sposób katedra skutecznie włączona została w krąg architektury cysterskiej już nie tylko jako odbiorca impulsów ze strony architektury cysterskiej, lecz jako aktywny uczestnik procesów rozwojowych tego nurtu architektury zakonnej. Problem związków chóru katedry wrocławskiej z architekturą cysterską wchodzi w rachubę wówczas, gdy mamy do czynienia z prostokątnymi obejściowymi chórami cysterskimi w typie Morimond i Citeaux III.

Ten schemat rozbudowanego programu kościoła cysterskiego w architekturze śląskich kościołów zgromadzenia pojawia się stosunkowo często. Najwcześniejsze ślady takiego założenia są czytelne przy budowie wschodniej części kościoła cysterskiego w Henrykowie¹¹. Pozostałością tego pierwotnie zaplanowanego układu jest ciąg połączonych ze sobą kaplic po południowej stronie chóru, które pozwalają się domyślać pierwotnej koncepcji kwadratowego chóru otoczonego prostokątnym obejściem, na które otwierały się rozmieszczone także w układzie prostokątnym kaplice. Ciąg połączonych ze

5. Wrocław. Katedra. Widok od atrony północno-zachodniej