60340 s "5

ołtarzu, na tle trybowanego w srebrnej blasze widoku Jerozolimy. Późny gotyk i późny barok, dwie odległe epoki, stworzyły tu swoistą całość, pozornie tylko dysharmonijną, a w rzeczywistości opartą na głębokim pokrewieństwie duchowym. Prawdopodobnie na zewnętrznej ścianie kościoła znajdowała się pierwotnie kamienna płaskorzeźba Chrystus w Ogrójcu, w wieku XIX wmurowana w fasadę sąsiedniej kamienicy, gdzie obecnie, po przeniesieniu oryginału do Muzeum Narodowego, zastępuje ją kopia.

Dzisiaj, po zmianach, które zaszły w ciągu wieków, trudno już sobie wyobrazić pierwotne bogactwo gotyckiego wystroju kościoła Mariackiego. Oprócz ołtarza głównego i kilku pojedynczych figur ocalały tylko te jego fragmenty, które były niezbędne z punktu widzenia liturgicznego, jak wielki krucyfiks na belce tęczowej z lat około 1520, czy też zostały włączone w nowsze ramy, jak wspomniany już krucyfiks Slackerowski oraz kwatery tryptyku Św. Stanisława z pierwszych lat XVI wieku, użyte wtórnie przeszło sto lat później, a w roku 1900 ponownie zestawione w całość zbliżoną do pierwotnej. Proces wypierania wyposażenia gotyckiego był jednak długi i zakończyła go dopiero barokizacja wnętrza w XVIII wieku. Renesans nigdy nie zyskał w mieszczańskiej farze Mariackiej takiej pozycji, jak na Wawelu. Pierwsze przykłady nowej sztuki, jak gdyby odpryski wielkich dzieł wawelskich, pojawiły się wprawdzie już około 1510-1520, a w latach 1551-1554 Padovano wykonał monumentalne klasycyzujące cyborium przy łuku tęczowym, nie doszło jednak do wznoszenia nowych kaplic czy choćby przebudowy wnętrz gotyckich. Dopiero na przełomie XVI i XVII wieku powstał budynek skarbca o boniowanych elewacjach oraz loggia kaplicy Franckowiczów i Lodwigów, reprezentujące swoistą, prowincjonalną odmianę architektury, trudną do ujęcia w kategoriach renesansu czy manieryzmu. Z okresu od ostatniej ćwierci XVI wieku aż po lata trzydzieste następnego stulecia pochodzi zachowany do dziś wspaniały zespół stall, z których najpóźniejsze i najbogatsze to wspomniane już stalle w prezbiterium, z płaskorzeźbami Fabiana Moliera.

113. Gianmaria Moscazw. Padovano, cyborium w kościele Mariackim, 1551-1554, w gtębi ołtarz z krucyfiksem Slackerowskim

225

15 Kraków