62502 IMGr98

pedagogiki terapeutycznej (nozopedagogiki), pedagogiki resocjalizacyjnej, bgopedir. Problematyka osób wybitnie uzdolnionych (ang. the gifted childreri) nie wchodzi w zakres pedagogiki specjalnej, mimo iż mogą się zdarzyć i zda-rzają się dzieci szczególnie uzdolnione i jednocześnie w jakimś zakresie niepełnosprawne.

Wszystkie te subdyscypliny pedagogiki specjalnej zajmują się teoretyczną i zasrosowawczą problematyką określonego rodzaju odchylenia od normy bio-psycbo-społecznej, inaczej mówiąc rewalidacją bądź resocjalizacją osób z określonym rodzajem zaburzonej sprawności w uczeniu się i internalizacji aprobowanych społecznie wzorców zachowań.

Surdopedagogika, podobnie jak cała pedagogika, ma trojaki¹ charakter:

•    nauki teoretycznej, gdyż dąży do wykrywania i wykrywa prawidłowości rządzące procesem dydaktyczno-wychowawczym, opisuje i wyjaśnia występujące w tym procesie zjawiska, fakty wychowawcze oraz wychowawcze prawidłowości - zmierzając w rezultacie do konstruowania teorii rewalidacji;

•    nauki praktycznej, gdyż formułuje metodyczne podstawy działalności rewalidacyjnej, proponując optymalne metody i techniki w procesie postępowania rewalidacyjnego;

•    sztuki, gdyż wychowywanie jest swoistą umiejętnością, a zwłaszcza proces rewalidacji nie jest w pełni możliwy do zalgorytmizowania, ponieważ rewalidacja jest rodzajem działalności praktycznej, której zasady, reguły, dyrektywy, oraz metody i techniki wychowawcze, naukowo uzasadnione i zweryfikowane, są stosowane w sytuacjach, których często nie można przewidzieć ani powtórzyć², a ponadto należy je stosować do każdego niesłyszacego dziecka indywidualnie, gdyż konsekwencje zaburzenia wymagają z reguły specjalnego, zindywidualizowanego podejścia.

Pojęcie teorii w dziedzinie rewalidacji jest rozumiane podobnie jak w innych dyscyplinach pedagogiki, gdyż pedagogika „nie bada rzeczywistości niezależnej, odrębnej, obcej sobie, przeciwstawnej, ale rzeczywistość, którą co najmniej stworzyła”¹. Twierdzenie to szczególnie wyraźnie można odnieść

do procesu socjalizacji i wychowania niesłyszących. Większość bowiem aW słyszących w dalszym ciągu uczy się kodu językowego i zaspokajania swydl potrzeb osobistych i społecznych zgodnie z powszechnie akceptowM^pH oczekiwaniami - słowem, wrasta w kulturę w sposób wysoce sforrnaliaoanlfl w środowisku społecznym, jakie stanowi specjalnie powołana dla celów kacyjnych instytucja internatu i szkoła dla niesłyszących.

Nie znaczy to jednak, że pedagogika specjalna, a w konkretnym |X2Q|hH ku surdopedagogika jest jedynie pedagogiką szkoły specjalnej. Zasada współzależności, wynikająca z ekologii³ zyskuje sobie w procesie rewatkhpt dziecka z uszkodzonym słuchem coraz większe uznanie. Oznacza ona roopp jednostki w interakcji ze środowiskiem społecznym, postuluje zatem możliwie maksymalnie zintegrowane wychowanie dzieci z uszkodzonym słuchefli do życia i przez życie, przez uczestniczenie w nim i jego zmienianie.

Teoretyczne podstawy rewalidacji nawiązują do pojęcia normy, i także do korespondującej z nią antropologii filozoficznej osób z uszkodzonym słuchem. Norma bywa zwykle rozumiana jako pojęcie statystyczne, jako nonaa funkcjonalna bądź jako pewna wartość.

Normą w ujęciu statystycznym jest to, co jest zgodne z powszechnie obowiązującymi standardami w zakresie wyposażenia biologicznego i sprawności fizycznej. Koresponduje z nią norma psychiczna związana z określoną, społecznie oczekiwaną sprawnością w uczeniu się i sposobem wykorzystywania przyswojonej wiedzy i nabytych umiejętności i sprawności w praktyce życiowej. Ten sposób rozumienia normy wiąże się ze społecznie akcepftpHlS nymi wartościami i wzorcami zachowań. Człowiek traktowany jako jedność bio-psycho-społeczna powinien zatem odpowiadać obowiązującym w tym ujęciu normy, przeciętnym statystycznym standardom.

Funkcjonalne rozumienie normy⁴ uwzględnia indywidualne

rozwoju osoby niepełnosprawnej oraz uzyskane w procesie uczeomlf^^H domości, umiejętności i sprawności. Są one z reguły nabywane przedziale czasu i jednocześnie, z uwagi na występujące Bpflfli z ogromnym wysiłkiem i w sposób bardzo żmudny. Norma funkcjonalni

1

L Kaczmarek (1911-1996) był zwolennikiem koncepcji, w myśl której logopedia jest sa-interdyscyplinarną dziedziną wiedzy, zajmującą się mową w aspekcie indywidualnym i społecznym Rozumieniem i mówieniem).

2

na^rnnp pedagogikę jako naukę, jako technikę wychowania i jako sztukę wy-hwir i ceie wychowania, NK, Warszawa 1964, s. 26 i nast. llMŚzicwicz, Działalność wychowawcza szkoły, WSiP, Warszawa 1983, s. 21. ®**»*h©<lolski. Trzy pedagogiki, NK, Warszawa 1970, s. 14.

3

   Por. np.: E.S. L e v i n e, The ecology of early deafness. Guides to fashkmhĘĘ^ and Psychological Assessment, New York 1981; O. S p e c k. System Mf ócologisch reflexive Grund/egung, Reinhard, MUnchen Basel 1988; RJ. hóre - nicht allesl Hórgeschćidigte Mddchen und Jungen Heidelberg 1994.

4

   Por. 1. Obuchowska, Wstąp, [w:] Irena Obuchowska (red.). Dziecko w rodzinie, WSiP, Warszawa 1995, s. 9.