63021 LIPIDY (3)

Lipidy to grupa związków organicznych nierozpuszczalnych w wodzie. Związki te są zbudowane z atomów węgla, wodoru i tlenu. Lipidy pełnią w organizmie różnorodne funkcje. Są źródłem energii, stanowią składnik błon plazmatycznych, a niektóre tworzą hormony. Lipidy dzieli się na kilka grup, najważniejsze biologicznie to tłuszcze właściwe (obojętne), fosfolipidy, steroidy, karotenoidy oraz woski. Cząsteczki lipidów są zwykle zbudowane z długich łańcuchów kwasów tłuszczowych zakończonych grupą karboksylową (-COOH). W związkach lipidowych powszechnie występuje około 30 różnych kwasów tłuszczowych zawierających parzystą liczbę atomów węgla. Kwasy tłuszczowe można podzielić na nasycone oraz nienasycone. Właściwości kwasów tłuszczowych zależą głównie od długości ich łańcuchów oraz stopnia nasycenia.

Tłuszcze właściwe {obojętne}

	kwas tłuszczowy

-	kwas tłuszczowy

-	kwas tłuszczowy

triacyloglicerol (tłuszcz właściwy)

Lipidami powszechnie występującymi w organizmach są tłuszcze wtaściwe. To z nich składają się tłuszcze i oleje występujące w organizmach roślinnych i zwierzęcych. Są najekonomiczniejszą formą magazynowania energii. Na przykład w wyniku spalenia 1 grama tłuszczu uzyskuje się ponad dwa razy więcej energii (9 kcal) niż ze spalenia 1 grama węglowodanów (4 kcal). Cząsteczka tłuszczu właściwego jest zbudowana z cząsteczki glicerolu połączonej z jedną, dwiema lub trzema cząsteczkami kwasu tłuszczowego. Mówimy wtedy odpowiednio o monoacyloglicerolu, diacyloglicerolu lub triacyloglicerolu.

Reakcjo kondensacji

I i; .!•

ii: i:

Triacyloglicerole tworzą się w wyniku połączenia cząsteczki glicerolu z trzema cząsteczkami kwasu tłuszczowego. Glicerol jest alkoholem zawierającym trzy atomy węgla. Każdy z nich jest połączony z grupą hydroksylową (-OH). Gdy glicerol łączy się z kwasem tłuszczowym, powstaje wiązanie estrowe i wydziela się woda. Przy tworzeniu się triacyloglicerolu zachodzą trzy osobne reakcje kondensacji.

H I

H-C-OH I

H-C-O-H + OH-CO-CH₀-CH

H-C-O-H I

cząsteczka ^ 3 cząsteczki

OH-CO-CH₂-CH₃

oh-co-ch₂-ch₃

H-C-0-C0-CH,-CK,

| .

H - C’~ O'—CO-CHp-CH, + I

h-c-o-co-ch₂-ch₃

H-°"H

H^°^H

glicerolu

kwasu tłuszczowego

cząsteczka triacyloglicerolu + ^ cząsteczki

wody

Kwasy tłuszczowe nasycone l nienasycone

Kwasy tłuszczowe są głównym składnikiem tłuszczów obojętnych i fosfolipidów. Nasycone kwasy tłuszczowe zawierają maksymalną liczbę atomów wodoru, jaka może być przyłączona przez atomy węgla. W nienasyconych kwasach tłuszczowych część atomów węgla jest związana ze sobą podwójnymi wiązaniami. Tłuszcze składające się w większości z nasyconych kwasów tłuszczowych przeważnie zachowują w temperaturze pokojowej stan skupienia stały (np. masło). Tłuszcze składające się głównie z nienasyconych kwasów tłuszczowych to oleje - w temperaturze pokojowej na ogół są one cieczami. Niezależnie od stopnia nasycenia kwasy tłuszczowe dostarczają dużej ilości energii w reakcji utleniania.

!J1

li|

ji 1

k ji

OHHHHHHHHHHHHHHH S I I I I l I l l l l i l l i l

-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-C-H

I I I I I I I I I I I I I I I

HHHHHHHHHHHHHHH

kwas palmitynowy (nasycony kwas tłuszczowy)

OHHHHHHHHHHHHHHHHH A I I I l i I I l l I I l I I I l I

— C-C-C-C-C-C-C-C-C=C-C-OC-C-C-C-C-C-H • ! I I I I I I I I I I I !

HHHHHHH H HHHHH

kwas linolowy (nienasycony kwas tłuszczowy)

Ż.- L i\

ii jt

I f

jjj! (i

jl

fik

|l| fi

liii

Fosfolipidy

Fosfolipidy są składnikiem błon komórkowych. Cząsteczka fosfolipidu jest zbudowana z glicerolu połączonego z dwiema resztami kwasów tłuszczowych oraz z grupą fosforanową (PO|“). Końce cząsteczki fosfolipidu mają różne właściwości fizyczne i chemiczne. Część złożona z glicerolu i fosforanu, tzw. głowa, ma charakter hydrofilowy, czyli jest wodolubna. Natomiast koniec cząsteczki zawierający kwasy tłuszczowe, tzw. ogon, ma charakter hydrofobowy, czyli unikający wody. Fosfolipidy tworzą w błonie komórkowej podwójną warstwę, w której hydrofilowe głowy są skierowane na zewnątrz w stronę cząsteczek wody, a hydrofobowe ogony są ustawione do wnętrza warstwy.

Steroidy

Mimo że steroidy są klasyfikowane jako lipidy, ich budowa bardzo się różni od innych lipidów. Podstawowa struktura steroidów zawiera cztery sprzężone pierścienie, do których mogą być przyłączane różne grupy funkcyjne decydujące o aktywności biologicznej steroidów. Przykładem steroidów są cholesterol, hormony płciowe męskie i żeńskie (testosteron i estrogen) oraz takie hormony jak kortyzol i aldosteron.

kwas tłuszczowy

fosfolipid

hydrofilowa głowa hydrofobowy ogon

Wyszukiwarka