63063 IMGF15

23

3. O zróżnicowanej świadomości młodzieży

Moje skromne badania wskazują na znaczne zróżnicowanie świadomości badanej młodzieży studenckiej. Wyróżniam — tylko orientacyjnie - cztery jej poziomy, a mianowicie:

a)    świadomość egocentryczną (tę scharakteryzował w sposób mistrzowski - jak sądzę - w przywoływanych wyżej pracach Z. Melosik). Niewątpliwie takiej młodzieży jest zdecydowanie najwięcej, jak wykazują moje wstępne badania. Jest zarazem egocentryczna i narcystyczna, zorientowana prawie wyłącznie na ,ja”. Nie znaczy to wcale, że nie ma przeżyć duchowych, świadczących o wyższych stanach świadomości, egocentryzm jednak przeważa. Przypomnieć tu wypada teorię holonów A. Koestlera i K. Wilbera. Holonem jest byt, który sam jest całością, a jednocześnie częścią jakiejś innej całości. Każdy holon jest zatem i odrębny i powiązany. Podlega on ewolucji, samo-transcendencji oraz takim „naciskom”, jak odrębność, wspólnota, transcendencja i rozpuszczanie. Holony wciąż powstają hierarchicznie¹". Odnosząc to do naszych rozważań, przyjąć należy, że są wyższe i niższe stany świadomości, a każdy wyższy stan świadomości przekracza niższe, ale jednocześnie je zawiera, ma też swoją głębię (ilość poziomów i holarchii) i przestrzeń (ilość holonów na danym poziomie). Pamiętając o holarchii urzeczywistnienia świadomości, wyróżnimy tu drugi poziom świadomości, który nazwiemy

b)    świadomością socjocentryczną'. Tu jednostka częściowo przestaje być egoistą i zaczyna utożsamiać się z grupą społeczną. W rzeczywistości jednak taka świadomość jest etno-centryczną; jeśli jesteś członkiem mojej organizacji, ideologii, partii itp., jesteś akceptowany i „zbawiony”, a jeśli należysz do innej kultury, grupy, mitologii, religii, nie jesteś akceptowany, jesteś „potępiony.” Tzw. wychowanie państwowe czy narodowe kształtuje taką świadomość. Dominuje ona u pew-

¹²    Por. K. Wilber, Krótka historia wszystkiego, Warszawa 1997.

¹³    Warto zauważyć za K. Wilberem, że dla wielu ludzi „sama myśl, źe ktoś gdzieś, mógłby być wyżej lub głębiej niż ja, jest po prostu nieznośna”. K. Wilber, op. cit., s. 184.