63075 img518 (3)

164 Sacrum i profanum Egzystencja czowieka i uświęcenie życia 165

dokładniej, diksa rytualnie przemienia ofiarnika w embrion i pozwala mu narodzić się po raz drugi.

Teksty długo omawiają system homologizacji, dzięki któremu ofiarnik przechodzi regressus ad ute-rum i nowe narodziny¹²⁹. A więc na przykład Aitare-ja-brahmana (I, 3) mówi: „Kapłani przemieniają tego, któremu udzielają wtajemniczenia {diksa), w embrion. Skrapiają go wodą; woda to nasienie męskie... Każą mu chodzić w specjalnych łupinach; te specjalne łupiny to macica tego, kto przechodzi diksa. A więc kapłani każą mu wchodzić w macicę, która mu przysługuje. Następnie okrywają go szatą, ta szata to amnion... Na szatę nakłada się skórę czarnej antylopy, albowiem chorion jest nad amnionem... Ma on zaciśnięte pięści, bo i embrion ma zaciśnięte pięści, dopóki spoczywa w łonie, dziecko przy porodzie też ma zaciśnięte pięści...¹³⁰ Następnie zdejmuje on skórę antylopy, by wejść do kąpieli, albowiem embriony przychodzą na świat bez chorionu. Ma jednak na sobie swą szatę, kiedy wchodzi do kąpieli, ponieważ dziecko rodzi się z amnionem”.

Wiedzę i mądrość sakralną postrzega się jako owoc inicjacji; charakterystyczne, że symbolizm rozwiązania zarówno w dawnych Indiach, jak w Grecji związany jest z przebudzeniem się najwyższej świadomości. Nie bez powodu Sokrates porównywał się z położną: pomagał on bowiem człowiekowi dotrzeć do świadomości samego siebie; pomagał on przy

¹²⁹ Por. S. Levi, La doctrine du sacrifice dans les Brdhmanas, Paris 1898, s. 104 i nast.; H. Lommel, Wiedergeburt aus embryonaletn Zustand in der Symbolik des altindischen Ritua»> w:    Henzte, Tod, Auferstehung, Weltordnung, dz. cyt-i

s. 107-130.    . . _h

^1,0 Jeśli chodzi o kosmologiczną symbolikę zaciśnięty pięści, zob. Hentze, Tod, Auferstehung, Weltordnung, dz. cyt., s. 96 i nast.

narodzinach „nowego człowieka”. Ten sam symbolizm spotykamy w tradycji buddyjskiej: mnich wyrzekał się swego nazwiska rodowego, by narodzić się jako „syn Buddy” (sakja-putto), albowiem rodził się „wśród świętych” (arja). Kassapa określa się więc mianem „naturalnego syna Błogosławionego, zrodzonego z jego ust, zrodzonego z dhamma (= nauka), uformowanego przez dhamma” itd. {Samjutta-nikaja II, 221).

Te narodziny inicjacyjne zawierały śmierć świeckiego „ja”. Schemat ów zachował się w hinduizmie i w buddyzmie. Jogin „obumiera w tym życiu”, by odrodzić się w innym sposobie bycia, to znaczy by osiągnąć Wyzwolenie. Budda nauczał, w jaki sposób człowiek może odrzucić ludzki sposób bycia — zniewolenie i niewiedzę — i odrodzić się do wolności, błogości i nieuwarunkowa-nia stanu nirwany. Indyjska terminologia odrodzenia inicjacyjnego przypomina między innymi archaiczny symbolizm „nowego ciała”, jakie otrzymuje neofita dzięki inicjacji. Sam Budda mówi o tym: „Pokazałem mym uczniom, w jaki sposób — wychodząc z tego ciała, utworzonego z czterech żywiołów podlegających zepsuciu — mogą stworzyć inne ciało z substancji umysłowej (rupim manomayam), ciało doskonałe w swych członkach, obdarzone zdolnościami transcendentnymi”¹³¹.

Symbolizm drugich narodzin podjął i przewartościował judaizm aleksandryjski i chrześcijaństwo. Filon często odwołuje się do motywu płodzenia, gdy mówi o narodzinach do wyższego życia — życia duchowego. Święty Paweł mówi o „synach w duchu” zrodzonych przez wiarę: „Tytus, moje dziecko prawdziwe we wspólnej nam wierze”¹³², „...proszę cię za moim

^m Majjbimanikaya II, 17; por. Eliade,Joga [dz. cyt., s. 181 — przyp. tłum.].

¹³² Tt I 4; przełożył o. Zdzisław Rzeszutek OFMCap. fPrzyp. tłum.]