63182 Struktura klasowo warstwowa

Struktura k łusowo^warstwowo 117

Bez względu na ocenę miejsca i roi i drobnomieszczaństwa w społeczeństwie polskim okresu PRL stanowiło ono pewien bastion niezależności w systemie gospodarki nakazowo-rozdzielczej, mając zresztą swą polityczną - aczkolwiek ograniczoną warunkami ustrojowymi - reprezentację w postaci ..Stronnictwa Demo kra tycznego”

Socjologia polska wobec konfliktu społecznego łat osiemdziesiątych

Cykiicznic występujące w dzicjact: PRL konflikty społeczne - (łat::

1968, 1970. 1976). a zwłaszcza ich apogeum, które nastąpiło w latach 1980 i 1981. przerwane wprowadzeniem stanu wojennego, postawiły przed socjologią problem wyjaśnienia, jak struktura społeczna generuje napięcia. Oznaczało to konieczność wyjścia poza funkcjonalne rozumienie struktury, którym w zasadzie posługiwała się zinstytucjonalizowana socjologia. Pierwszy pogląd reprezentowali zwolennicy ortodoksyjnego marksizmu, głosząc, że w warunkach realnego socjalizmu, dopóki nic będzie istnieć w pełni społeczna własność środków proaukci:. to podstawowy konflikt interesów przebiega miedzy resztkami ..klas posiadających” (w szczególności producentów drobnotowarowych w rzemiośle i rolnictwie) a klasą robotniczą, która coraz bardziej przypomina swym położeniem ..resztę” społeczeństwa. Prywatna praktyka lekarska czy adwokacka, ..fuchy" ud. mogą być zdaniem zwolenników tego poglądu - źródłem napięć klasowych. Tak „modelowo”’czyste stanowisko występowało wśród ortodoksyjnych filozofów i politologów. ale mc wśród socjologów'¹¹¹.

Zwolennicy drugiego stanowiska szukali źródeł konfliktu klasowego w monopolu komunistycznej władzy politycznej, nawiązując różnymi wariantami do wcześniejszych koncepcji J. Burnhama i M. Dijlasa. Przykładowo L. Nowak mewi! o ..trójpanaeh”, dysponujących środkami masowego przekazu, środkami produkcji i siłami społecznego przymusu. J.Tittcnbrun stara! sic. uzasadnić pogiąć, że dysponowanie władzą polityczną w warunkach realnego socjalizmu umożliwiło jej posiadaczom zamianę w drobną burżuazję. co jest w jakimś stopniu powtórką z historii kapitalizmu*

Wyraziciele trzeciego poglądu, który pojawił się w polskiej socjologii po Sierpniu 1980, szukali podziałów klasowych w różnicy dostępu do dystrybucji dóbr społecznie cennych - władzy, przywilejów, pieniędzy, wykształcenia. W. Adamski pisał: ..Klasowa interpretacja otwartej fazy polskiego konfliktu może

^Jp Por. np J. Ladosz. Klasa a zawód. Warszawa 1980. s. 188-1X9; W. Wołczew: 2 zagadnień świadomości społeczne). Katowice 1980. s. 315 i n

Por. np.: L. Nowak: Man vi.%-avis Otheri. ..Polish Sociological Bulletin". 199!. nr -t; J. Tiłicnbrun: Kryzysy w Polsce Ludowa - analiza klasowa, ..Problemy Marksizmu-l.cmniznui" 1983. nr 1