67413 P1190181 (2)

272 GRODY NIEZWYKŁE

był wówczas oblegany przez wojska polskie przez sześć miesięcy, zanim osram zme został zdobyty Kronikarz wymienia go obok Chełma i Włodzimierza wśród najważniejszych ośrodków grodowych ziemi wołyńskiej. Wielu medie-wistów frapuje zagadkowa nazwa grodu, będąca desygnatem terytorium (ziemia wołyńska), jak i ludu zamieszkującego rejony nadbużańskie CWołynia-nie, dawni Buzanie). Zdaniem Andrzeja Poppe (1954), owe dane ze źródeł pisanych dotyczą grodu identyfikowanego ze wspomnianym grodziskiem w Gródku Nadbużnym. Hipotezę tę uprawomocniają w jakimś stopniu nie tylko położenie. ale też zastanawiająca wielkość obiektu i jego pozycja strategiczna nad Bugjtta, To chyba zdecydowało, że już u progu przygotowań milenijnych grodzisko włączono do programu badań nad początkami państwa polskiego. PO upływie dziesiątków lat od podjęcia tam wykopalisk nadal niewiele wiadomo na temat dziejów grodu, ponieważ materiały nie zostały dotychczas opublikowane. Niewielu usatysfakcjonuje zapewne informacja, ze intensywne osadnictwo wczesnośredniowieczne rozwijało się ram od okresu plemiennego (Z. Rajewski 1956y.

Dalej przedstawiano wybrane obiekty, które były badane w przeszłości i są nadal przedmurem widu analiz. W przypadku Osnowa Lednickiego dyakuto-wańa jest i świecka i episkopalna geneza zespołu. Gieczowi przypisywane są zarówno tezydencjonalne. jak i militarne funkcje. Badany ostatnio Kałdus (Chełmno) awansowano nawet do rangi głównego ośrodka państwa. Gród w Pułtusku, datowany na schyłek wczesnego średniowiecza, zadziwia doskonałym —«■■■ zachowania substancji archeologicznej Kamienną wieżę i gródek w Sanipai (akmakae w trakcie prac weryfikacyjnych) wyróżnia budząca kontrowersje zagadkowa funkcja tego zespołu.

Ostrów Lednicki, rezydencjonalny ośrodek pierwszych Piastów czy najstarsze na ziemiach polskich episcopiuni

Po raz pierw szy zwróci uwagę na ten zespół osadniczy w toku 1843 hrabia Edward Raczyński. OpubEkt im d we Wspomnieniach Wielkopolski artykuł, w którym iwhih ąę nUn. rycina przedstawiająca pozostałości rezydencji książęcej CE. Raczyński 1843). W następnych latach relikty te stały się przedmiotem zainteresowań kolejnych generacji badaczy. Pierwsze naukowe rozpoznanie ohsrfcni psąatmrtsonn z inicjatywy historyka sztuki Mariana Sokołowskiego > yiz w fazach ńririnrtra aątych XDC w. Wkrótce potem przy współudziale Władysława tmirzkirwicaa dokonano pierwszej inwentaryzacji przetrwałych tam

MS

tan im

aMe kilka mnych. o danioi

reliktów architektury (por. razdz. 1). Badaczom tym należy zawdzięczać pierwszą trafną ocenę, te zachowane ruiny to pozostałości budowli sakralne! z okresu chrztu Polski. W latach trzydziestych XX w. miały miejsce na Ostrowic! Lednickim pierwsze prace archeologiczne. Przedmiotem badań stały się groby (tfdeletowe zalegające na tym terenie, w mniejszym zaś stopniu obwałowania .samego grodu. Od roku 1948 obiekt analizowano w ramach programu badań nad początkami państwa polskiego. Pracami objęto całokształt znajdujących się tam układów stratyfika-’ cyjnych, zarówno pradziejowych. jak i średniowiecznych. |_

I Ostrów Lednicki (ryc Ryc. U-t- OSTÓW Lrdmdd - plan wyspy, mosty I elementy

11.1) ma kilka cech szczegół- ^z,budowy <w*¹ G6rcdtieEo)

nych, które wyróżniają go na tle innych ośrodków. Przede wszystkim usytuowano tu rezydencjonalny kompleks osadniczy, sięgający genezą czasów pierwszych Piastów, z przetrwałymi w stosunkowo niezłej formie reliktami kamiennej architektury. Prace archeologiczne oraz badania interdyscyplinarne, prowadzone nieprzerwanie od czasów badań milenijnych, stwarzają nieograniczone wręcz możliwości wdrażania metod innych nauk; ich wyniki umożliwiają śledzenie zmian środowiska naturalnego w rejonie Jeziora Lednickiego już od początków naszej ery. Badania przyrodnicze wykazały, że rezydencja pierwszych Piastów już w drugiej połowie X w. usytuowana była w bezleśnym krajobrazie, niewiele odbiegającym od dzisiejszego. Wynikało to i. odlesienia tych terenów już w najwcześniejszym etapie funkcjonowania państwa. Tereny wokół wyspy od połowy X w. stały się miejscem Intensywnie rozwijającego się osadnictwa. Dotyczy to przede wszystkim obszarów wokół Jeziora Lednickiego, które wcześniej zajęte były w niewielkim stopniu lub I pozostawały wręcz niezasledione. W intensywnym rozwoju osadnictwa duży udział miała ludność służebna, której osady znajdują odbicie i w toponomastyce i w źródłach archeologicznych. Zapleczem gospodarczym dla rozwijającego się grodu było rolnictwo, wykorzystujące dobre gleby. Poświadczono uprawy wielu roślin, znaleziono też liczne narzędzia rolnicze, w tym rylce i żelazne okucia