70216 SA400037

WOJSKO POLSKIE W CZASACH ROZBICIA DZIELNICOWEGO

walkę o zjednoczenie państwa. W 1289 r. z pomocą księcia ruskiego Lwa Daniłowicza zdobył ziemie krakowską i sandomierską, już jednak w tym samym roku musiał się wycofać z ziemi krakowskiej, a po dwóch latach nieustannych walk stracił w 1291 r. również i ziemię sandomierską. Nie zrezygnował jednak i spróbował akcję zjednoczeniową przenieść na teren północny. W 1296 r. zdołał opanować Pomorze Gdańskie i Wielkopolskę, już jednak w 1300 r. został z tych ziem wyparty przez króla czeskiego Wacława II, tak że musiał opuścić kraj.

I tym razem Łokietek nie zrezygnował jednak ze swych planów. Już w 1302 r. próbował bezskutecznie zdobyć ziemię sandomierską. Dopiero w 1304 r. korzystając z pomocy Węgier wkroczył do Małopolski i część jej opanował. Następnie w latach 1305-1306 w oparciu o rycerstwo małopolskie i te elementy spośród rycerstwa i mieszczaństwa innych dzielnic, które sprzyjały zjednoczeniu państwa pod jego władzą. stopniowo, wśród ciągłych walk i pertraktacji. zajmował coraz dalsze tereny. Odzyskał Kujawy, zbrojnie zdobył Kraków, opanował ziemię sieradzką i łęczycką, a wreszcie i Pomorze Gdańskie. Nie były to jeszcze wszystkie ziemie polskie. Brak było wśród nich Pomorza Zachodniego, ziemi lubuskiej, północno-zachodnich ziem Wielkopolski wchodzących już wówczas w skład cesarstwa, Śląska, którego ziemie popadały stopniowo w zależność od królów czeskich. Nie uznawały też na razie władzy Łokietka księstwa mazowieckie i Wielkopolska. Zresztą i w opanowanych dzielnicach władza Łokietka nie była jeszcze ugruntowana. W samej Ma-łopolsce spiskowali przeciwko niemu bogaci mieszczanie niemieckiego pochodzenia oraz potężny biskup krakowski Jan Muskata.

W tym właśnie momencie nastąpiło uderzenie niemieckie na Pomorze Gdańskie. Był to teren, na który pożądliwym okiem spoglądali od dawna zarówno margrabiowie brandenburscy, jak i Krzyżacy. I jednym i drugim chodziło o opanowanie ujścia Wisły wraz z bogatym portem w Gdańsku, aby uzyskać bazę wypadową dla idącej stąd w górę Wisły ekspansji gospodarczej i politycznej. Szczególnie ważną rolę odgrywał Gdańsk w rachubach margrabiów brandenburskich. których państwo nie posiadało dotąd bezpośredniego dostępu do morza. Dla Krzyżaków zajęcie Pomorza miało poważne znaczenie dlatego, że kraj ten stanowił pomost pomiędzy ziemiami zakonu i państwami wchodzącymi w skład cesarstwa, skąd zakon czerpał stale zasoby materialne i pomoc w ludziach.

Łokietek zdawał sobie sprawę z niebezpieczeństwa i dlatego na przełomie 1306 i 1307 r. przebywał przez kilka miesięcy na Pomorzu, usiłując ugruntować tu swą władzę, a zwłaszcza poskromić miejscowych możnowładców z rodu Święców. Po powrocie Łokietka do Małopolski, Święcowie skontaktowali się z margrabiami brandenburskimi i, w zamian za liczne grody i ziemie obiecane im jako lenno, postanowili wydać w ich ręce Pomorze. Dowiedziawszy się o tym układzie Łokietek na początku 1308 r. ponownie przybył na Pomorze i uwięził głównego przywódcę spisku, Piotra Święcę. Wkrótce jednak musiał wracać do Małopolski. gdzie Muskata prowadził przeciw niemu tajemne knowania.

Utrata Pomorza Gdańskiego

Działania wojenne w 1308 r.

Po odjeździe Łokietka margrabiowie brandenburscy Otto i Waldemar wkroczyli zbrojnie na Pomorze Gdańskie. Wyprawa, w której wzięło udział rycerstwo Marchii Brandenburskiej oraz wojska biskupów kamieńskiego i lubuskiego, wyruszyła latem 1308 r. z Nowej Marchii, kierując się przez Sławno i Słupsk pod Gdańsk. Nie natrafiła ona na żaden poważniejszy opór, gdyż przechodziła przez ziemie opanowane przez Święców i ich stronników.

Ówczesny Gdańsk składał się z dwóch oddzielnych części. Jedną stanowiło miasto, w którym mieszkali rzemieślnicy, rybacy i kupcy, a drugą gród. Nie były one ze sobą połączone, a każda z nich posiadała odrębne fortyfikacje. Miasto otoczone było wałem z ostrokołem i ciągnącą się wzdłuż niego głęboką i szeroką fosą. Podobne umocnienia posiadał gród stojący na pagórku i otoczony bagnami. Miał on tylko jedną bramę, przez którą prowadziła droga do miasta.

W chwili gdy wojska margrabiów podeszły pod Gdańsk, w grodzie znajdowała się nieliczna załoga polska pod dowództwem wiernego Łokietkowi Boguszy. Miasto zostało opanowane

35