70946 Untitled Scanned 19

544 p^/rtcm? poety h I• ’>irr,

zaakcentowane, wartościujące “ ^{Mw5zc si}J .^{to ton}> ^div logowe zwrócone do bohater*/¹* ^zawszc, ^b,or« ^onc z ewentualnej repliki jego dii* °^{RU zc sob,1}‘

Od Sobowtóra przechodzi^,n* ^wP^r®^{st do} NoMek Z podziemia, mijając wszywki* _/P°P««*ⁿ*^{c utworv}' .

.Vo/*/*/ * *«&«»/* -'to t^erzablung typu spowiedzi. Tak właśnie miał się pierV^^0tnif    ^tcnunvor:

„Spowiedź”.'* Jest to istotnie    " “TT** ,T

w aspekcie osobistym pisarza.    ^au,orn' ^jak .^zw>^k,c

w Icberzahlunz. przechodzi _f^^nsformacc: to mc oso-bistv dokument. lecz dzieło \i^^C™ )?' ,

Spowiedź „człowieka z pod*i«T^J    I***

wszestkim niezwykle os,r.l <U, !**“*« ma w nici literalnie ani jednej    <watdeen.

, (ocznie wszczyna bardzo Człowiekiem złym.

nie rozszczepionej słowa. Od f!'^cr'^v”^cs° ^{2dan,a m0}"^,a bohatera kuli się, kryguje po^ •"“« słowa cudzego, z którym niczw napiętą polemikę wewnętrzną.

„Jestem człowiekiem chory**¹*"

Nicp ociągającym.”

-_r ,    •    ... znamienny jest tu wiclo-

Iak zaczyna się spowiedź. />* .    ’ ’    , ,

,    .    .    ,    „stfiana tonu. Zaczął bo-

kropek, a po mm gwałtowna    .    ..

, .    .    człowiekiem chorvm -

hater nieco płaczliwie: „jestem    .    , •.

,    .    .    ’    gotowi ponnslcć, zc się

i od razu zen i cwał go ten ton: r .    .. .    ,,

uskarża, szuka litości, spodziew* ^S,ę k\^m w*^oteu*

cia. że zależy mu na innych! I o*° TT* ^ TT ...    .    .    , charakterystyczny dla

dialogowy, akcentacyjny zygzak ♦ .    . _L . .

.    , , j , , bohater chciał powie-

stylu całego utworu, lak gdyby' ,    ...

.    7    ... 'obrazili po pierwszym

dzicc: państwo może sobie w/    .

\    .    ' /> współczucia - no to

moim słowie, zc szukam wasze łS    ....    ..    ,

.    ...    , Niepooągającvm!

macic: jestem człowiekiem złym*    .

—    .    .    - O zaprzeczenia (innym

Znamienne icst narastanie tor? ...    ,    '.

. ,    . .biec zgadywaną rcak-

na zlosc). którym bohater chce v .    •    ' .    .

~    .    • ..    s.iją piętrzenie się słów

cję. Takie zygzaki zawsze powoci¹

TT~TZ i ...    .    powiedział w czasopiśmie

⁴¹ Dostojewski pod tym tytułem a*¹ „Wricmia" druk Notatek z podziemi*’

obelżywych albo dla ewentualnego słuchacza co najmniej niemiłych. Na przykład:

„2yć dłużej niż czterdzieści lat - to nieprzyzwoicie, trywialnie, niemoralnie! Kto żyje ponad cztcrdzieśc. lat? - odpowiedzcie szczerze, rzetelnie! Powiem wam, kto: głupcy i niegodziwcy. Wszystkim starcom w oczy to powiem, wszystkim tym czcigodnym starcom, wszystkim tym srebrnowłosym i pięknie pachnącym starcom! Całemu światu powiem w oczy! Mam prawo tak mówić, ponieważ sam dożyję sześćdziesięciu lat. Dobiję do siedemdziesiątki! Do osiemdziesiątki!... Czekajcie! pozwólcie odsapnąć...”⁴¹

W pierwszych słowach spowiedzi wewnętrzna polemika z kimś innym jest jeszcze ukryta, cudze słowo nic ujawnione i tylko z zewnątrz określa styl mowy bohatera. Ale już w połowic pierwszego akapitu polemika wyrywa się na powierzchnię: przeczuwana replika cudza wkracza w narrację - na razie w kształcie nicrozwinię-tym:

„Nic, ja się nie chcę leczyć - na złość. Cóż, państwo z pewnością tego nic pojmujecie. A ja pojmuję.” “

W zakończeniu trzeciego akapitu znalazło się już bardzo charakterystyczne zdanie o zgadywanej replice cudzej :

„Ale, moi państwo, czy się aby wam nic wydaje, że ja was z;ł coś tam przepraszam?... Jestem pewien, że wam się tak zdaje... A zresztą zapewniam was, że mi wszystko jedno, jeżeli się wam nawet tak wydaje...” “

Najbliższy akapit kończy się cytowanym już polemicznym wypadem przeciwko „czcigodnym starcom", a następny zaczyna się wprost od zgadywania reakcji na ten wypad:    *

.Zapewne państwo myślicie, że chcę was zabawić?

⁴¹ Fiodor Dostojewski. Gracz- Opowiadania, Warszawa 1964. t. i». Pntcłożvl Gabriel Ranki.

« Ib.. ». ,6.

⁴⁴ Ib.. ,. ,₇.