71463 skanuj0004

PRZYJAŹŃ POLSKO^{1 2}RADZIECKA TO POKÓJ. NIEZAWISŁOŚĆ. SZC7ESL1WE JUTRO NASZEJ OJCZYZNY

PDstaoom przywódców komunistycznych nadawano cechy boskie. Przedstawiane na tle sztandarów sylwetki stawały się monumentalne. Cześć miały wyrażać także przypisane im na stale tytuły, np. Stalina nazywano Geniuszem Epoki, Wielkim Nauczycielem. Na ilustracji: Przyjaźń polsko radziecka. plakat Madeja Nehringa

* Lud wejdzie do śródmieścia (fragmenty)

Patrz, jak stoi uparta na rusztowaniach pallia, rozpala się klasowa bitwa - nasza budowa.

Niech wiedzą ludzie, komu rodź/ się dom po domu, czy magnatom stalowym, wariatom atomowym czy sobie i ludowi Warszawa się sposobi.

U

Nowomowa po polsku

■    „Cały naród polski potępia amerykański imperializm"

Nowomowa była językiem fikqi, demagogii i zwy-

^ • kłego kłamstwa; ukute raz na zawsze slogany

nie miały nic wspólnego z rzeczywistością.

— ■ „Epoka błędów i wypaczeń"

_ Nowomowa była językiem świadomych przemilczeń i uników; po 1956 r. o kwestiach dla wła-dzy niewygodnych mówiono tak, by złagodzić lub unieważnić ich znaczenie.

■    „Młodzież z partią"

__Nowomowa była językiem nachalnej perswazji;

ciągle powtarzane slogany wywoływały w koń-cu wrażenie prawdy i miały wpływ na ludzkie decyzje.

■    „Słuszny - niesłuszny"

Nowomowa była językiem apodyktycznej, czarno--białej oceny; najważniejszą rolę odgrywały w niej słowa i określenia wartościujące.

■    „AK zapluty karzeł reakcji"

Nowomowa była językiem nienawiści; w stosunku do ludzi, instytucji czy państw uznanych za wrogie z upodobaniem stosowała określenia poniżające, ośmieszające, karykaturalne.

■    „Na froncie robót"

Nowomowa była językiem nieustannego zagrożenia i wojny; w opisie świata najchętniej stosowano metaforykę militarną, charakterystyczną dla propagandy wojennej, a także sportową, akcentującą rywalizację.

Wiek XX

132

1

W państwie totalitarnym władza komunikuje się ze społeczeństwem za pomocą specjalnego języka, który ^—r George Orwell w powieści Rok 1984 (zob. s. 138) nazwał nowomową (ang. newspeak). Również polska nowomowa miała własny słownik i frazeologię, w całości podporządkowane propagandzie. Takie słowa

2

jak „demokracja" czy „patriotyzm" traciły swoje dawne znaczenie i zyskiwały nowe: „demokracja" (za-- zwyczaj z przymiotnikiem „socjalistyczna") oznaczała teraz rządy jednej partii, „patriotyzm" - współpracę z narzuconą władzą (podporządkowanych komunistom księży katolickich nazywano właśnie „patriota-tf-~~ mi"). Nowomowa dewastowała język i umysły, utrudniała porozumienie, zawłaszczała tradycję, zrywała więzi międzyludzkie. Była językiem „monofonicznym": konstruowany za jej pomocą opis świata mieścił — - się w granicach jednej tylko ideologii.