74865 P1100126

140 MARTA WŁODARCZYK

W ten sposób w obu wersjach językowych zapach pieniędzy przenosi się na woń wody toaletowej - rację ma więc W. Pielewin, gdy odpowiadając na pytanie: „Czym jestem?” - mówi: „Jestem tym, który jeździ takim to a takim samochodem, mieszka w takim to a takim domu, nosi taką to a taką odzież” .

Odwołanie się do historii powszechnej pomaga przełamać granice kulturowe, uniwersalizuje tekst. W powieści ów cel zostaje osiągnięty jeszcze inną drogą - kiedy w reklamie papierosów pojawia się cytat z Pisma Świętego użyty jako replika na slogan reklamowy papierosów Davidoff: „IIoHHMaHHe npprcoflHT c onurroM. Davidoff Classic”. W wersji polskiej: „Zrozumienie przychodzi z doświadczeniem. Davidoff Classic”. Reklama ta związana jest bardziej z opisem obrazu, niż ze słowem. Tekst skorelowany został z ciemnym tłem i zmęczoną twarzą dojrzałego człowieka. Sytuacja wydała się projektantom zbyt ponura dla reklamy rakotwórczych przecież papierosów, dlatego też pojawia się riposta - reklama tego samego produktu w wersji light: zastosowana zostaje nowa jasna szata graficzna, inny krój i kolor czcionki, fotografia młodej twarzy oraz hasło zapożyczenie z Księgi Koheleta. W wersji rosyjskiej czytamy:

Bo MHoroft MyApocni MHoro nenajiH h yMHOHcaiotUHił iroanaHHfl yMHOHcaeT CKop6b^ia. Davidoff light.

W wariancie polskim:

W mądrości wielkiej - smutku wiele

Kio mnoży wiedzą, mnoży żal. Davidoff Light.

Ze względu na popularność Biblii niektóre z fraz są znane i traktowane jak powiedzenia, choć często nie zdajemy sobie sprawy z ich źródła.

Autor potrafi jednak zaszokować czytelnika - od zapożyczeń z literatury pięknej czy Biblii przechodzi do czerpania z języka po-

¹⁷ W. Pielewin, Generallon s, 117.

¹¹ fiuffmiH. Khmu Caiwieiinoeo flucamw Bemoeo u Hodozo 3aaeniu, T.B.S. 217, London, SW 19 3 NN, England. Khuui Emuiecuacma wiu nponoaebmma, 1:18: PIomoMy wio to mhosou Myópocmu Miioeo llaucum; u unio yMnoxaem mmmmm, ymoalcaem CKopSt,, c. 666.

tocznego, nie boi się również wykorzystywać wulgaryzmy. W reklamie biżuterii odnajdujemy właśnie takie elementy. Zacytuję dla przykładu rosyjską wersję takiego sloganu:

Ha BOCbMoe Mapra MaHe rioAapio KOJibe Enpc H cepewKH ot ApMaHH — To-to 6yflCT 3ae6»cb.

I wariant polski:

Na Dzień Kobiet kupię Mani Broszkę Beersa oczywiście I kolczyki from Armani - Ależ będzie zajebiście.

Forma rozpatrywanej reklamy przypomina nieco tradycyjną odmianę folkloru rosyjskiego - czastuszkę. Swego czasu Zygmunt Grosbart pisał: „Od początku XX wieku, od Dwunastu Aleksandra Błoka i twórczości Maksyma Gorkiego sięgają do czastuszki pisarze”¹⁹.

Wiktor Pielewin wprowadza do swej powieści stylizację na czastuszkę - tekst reklamy jest zwięzły, rytmizowany, rymowany, charakteryzuje się dużą dozą ekspresji (wykrzyknienia), język odznacza się potocznością np. ‘to-to’ - powtórzenia ma charakter wzmocnienia, podkreśla ową potoczność.

Reklama biżuterii skierowana jest do mężczyzn — to oni mogą uszczęśliwić panie kupnem jakiegoś drobiazgu w salonie jubilerskim. Użyty wulgaryzm podkreśla emocjonalność, ekspresję wypowiedzi. Tłumaczka konkretyzuje datę (ósmy marca to Dzień Kobiet — jest to oczywiste w rzeczywistości polskiej, w innych kulturach np. nieeuropejskich mogłoby być niejasne), dokonuje też drobnej zmiany reklamowanego obiektu — przecież ‘koJine’ to ‘kolia, naszyjnik’, a nie ‘broszka’. Nie narusza to jednak ogólnej wymowy tekstu. Użycie angielskiego wtrętu ‘from’ w wersji polskiej (w rosyjskiej jest td ‘ot’ czyli ‘od, z, na’) można wytłumaczyć potrzebą zachowania nazwy marki handlowej w określonej formie — dla rymu konieczna jest

¹⁹ Z. Grosbart, „Czarnuszka” jako zjawisko z pogranicza folkloru i literatury. (w;J Z polskich studiów slawistycznych, seria 4, Nauka o literaturze, 1972.