75055 Zdjęcie1417

« I i* V*

i‘ oinyji' ii( Inę itiipli) klyrmn A wit<^

Kntif-Mlom u»rvMhli’ Ifll f hizikltfpr,

litrlMl KMitlą ilf m w rzmywlsli^¹

Mftlklrii IiiiihIi fragmentów powinla iwoM \

t i kOfllfMlOtól •'I to po)(tilllll Kudrip] i'^iii)i!ii, ponhil iloiuję się do cnlo) *^/0* (iyudIokI, • prtfi to m te "M iwH»W i udnym licznym pncdmlotcm, li) niezależne od jakiegokolwiek podmiotu Indywldwlncgo: m one mitiKM, ni którym spotykiję się wszystkie umysły, Co więcej, muuę się ono tam spotyka!, albowiem rotum. który jest nie czym Innym, Jak zespołem podstawowych kategorii, obdarzony jest wlidzę, spod której nie możemy się wymknę! wedle swojego u* chceniu Kiedy próbujemy buntować się przeciwko niemu, pozbyó się którego! z jego zasadniczych pojąć, napotykamy żywe sprzeciwy, j A więc pojęcia te nie tylko nie tę zależne od nas, ale się nam narzucają, ~ Otói dane empiryczne posiadają cechy diametralnie odmienne. Wrażenie, obraz odnoszę się zawsze do określonego przedmiotu lub do określonego zbioru przedmiotów pewnego rodzaju i przedstawiają chwilowy stan pojedynczej świadomości: sę zasadniczo Indywidualne i subiektywne. Możemy więc rozpo-rzędu! ze względna swobodę wyobrażeniami, które maję taki poczętekj Bez wątpienia, Jeśli wrażed do

znajemy w danej chwili, narzucają tlę nam one tn ffllt, Ale en droit Jesteśmy w stanie doświadczać ich Inaczej, wyobraża! jo sobie w Innym porządku nil len, w jakim po sobie następowały, Wobec nich nie jestcimy niczym zwięuni, chyba że wchodzę w grę względy innego rodzaju, Oto więc dwa gatunki poznania, które znajduję tlę jak gdyby na dwóch prze* clwnych biegunach Inteligencji, Sprowadza! w tych warunkach rozum do doświadczenia to go zniweczy!, gdyż uznanie powszechności 1 konieczności, jakie go cechuję, za czystą grę pozorów, za Iluzje wygodne, byt może, w praktyce, ale pozbawione jakiegokolwiek odpowiednika w rzeczach - oznacza w rezultacie pozbawienie wszelkiej rzeczywistości obiektywnej logicznego życia, które kategorie maję regulować l or-

ffPPKtofygpy ^tłDP*^fJ^rła tendt do łrracjo-być moi* to ostatnie iłowo byłoby dl* niego

^lti!odpo'^v'^iednłc,,Z41 naiwą-orł^or>'^Aci* ^{wbrCW znaCMnlu} Uczonemu zwykłe etykietą, mają więcej szacunku dla faktów. Po-me przyjmują oni Jako oczywistej prawdy [lvłerd*enla, ic kategorie składają sic z tych samych -umentów, co nasze wrażenia zmysłowe, nie muszą i_cłi oni zubażać, nie muszą opróżniać ze wszelkiej realnej zawartości, nie muszą sprowadzać do sztuczek werbalnych. Przeciwnie, pozosUwiają im oni wszystkie cechy swoiste. Aprioryid są racjonalistami; wierzą ^oni* *^wiat ma wygląd logiczny, który rozum w znacznym stopniu wyraża. Ale w tym celu trzeba przyznać umysłowi zdolność wyjścia poza doświadczenie, uzupełnienia tego, co Jest mu bezpośrednio dane. Nie dają oni ani wyjaśnienia, ani usprawiedliwienia owej szczególnej zdolności. Nie jest bowiem wyjaśnieniem powiedzenie, ii wynika ona z natury ludzkiej inteligencji Należałoby się Jeszcze zapytać, czemu zawdzięczamy ową zadziwiającą prerogatywę i w jaki sposób możemy dostrzegać związki, których widowisko rzeczy nam nie objawia. Powiedzieć, że samo doświadczenie Jest możliwe jedynie pod tym warunkiem, to nie rozwiązać problem, ale go tylko odwrócić. Chodzi bowiem właśnie o to, aby wiedzieć, dlaczego doświadczenie sobie nie wystarcza, ale układa warunki, będące w stosunku do niego wewnętrznymi i wcześniejszymi, oraz, jak to tlę dzieje, te te warunki są spełniane kiedy l jak potrzeba. Ażeby odpowiedzieć na te pytania, wyobrażano sobie czasami ponad rozumami indywidualnymi jakiś rozum wyższy i doskonały, z którego te pierwsze emanowałyby i zawdzięczały mu poprzez rodu] mistycznego uczestnictwa swoją cudowną zdolność: miał to być rozum boski Ale ta hipoteza nie nadaje się w każdym razie do tego, by poddać ją eksperymentalnej kontroli, a więc nie spełnia warunków, Jakie stawia się hipotezie naukowej. Co więcej, kategorie myśli ludzkiej nie przybierają nigdy formy ostatecznie ustalonej: tworzą się one, przekształcają i odna-

241

16 Durkhcłm