75437 str17

z-Grabowcka. Z. MtkuUki. Hydrologia ogólna. Warszawa 2005 14570-X. « h> WN PWN 2005

1.

HYDROSFERA I JEJ WŁAŚCIWOŚCI

$

P

P

L,

>    • • • nqeq)Azjsf ^ iiujej - giąs

Hydrosfera jest wodną powłoką Ziemi przenikającą atmosferę i litosferę, obejmującą wody atmosferyczne, powierzchniowe i podziemne w postaci gazowej, ciekłej i stałej. Wody hydrosfery gromadzą się w oceanach, morzach, jeziorach, rzekach, bagnach, pokrywie śnieżnej, lodowcach i zbiornikach wód podziemnych. Część hydrosfery, która obejmuje wody mórz i oceanów, jest nazywana oceanosferą, a ta, która obejmuje wody w postaci nie zanikającego lodu lodowcowego, morskiego i gruntowego, nosi nazwę kriosfery.

Zapasy wodne hydrosfery są stałe, nie ulegają zmianie. Ocenia się je na ok. 1,4 mld km ' (tab. 1). Podstawę tych zapasów stanowi woda mórz i oceanów (96,5%); wody podziemne gromadzą 1,7% wód hydrosfery, a pozostałą część, tj. 2,3% stanowią wody występujące na powierzchni lądów, a więc lodowce, stała pokrywa śnieżna, jeziora, bagna i rzeki; 0,001 % zapasów wodnych hydrosfery stanowi para wodna w atmosferze i tyle samo woda glebowa; 1/10000 wód hydrosfery stanowi woda występująca w biosferze.

Hydrosfera jest zatem powłoką słoną; jedynie 2,5% jej zapasów wodnych, a więc 35 min km', to wody słodkie. Aż 68.7% wód słodkich magazynują lodowce i wieczne śniegi (tab. 2). Drugim pod względem wielkości zbiornikiem wód słodkich hydrosfery są wody podziemne w^r strefie aktywnej wymiany, tj. do głębokości ok. 100 m; gromadzą one 30% zapasów¹ wód słodkich.

Fnergia cieplna Słońca oraz siła ciężkości sprawiają, że hydrosfera jest w ciągłym ruchu wiążącym wszystkie jej części: oceany, morza, rzeki, jeziora, bagna, lodowce, wilgoć glebową, wody podziemne, wodę atmosferyczną (rys. I). Zjawisko ciągłego przemieszczania się wody między atmosferą, hydrosferą i litosferą nazywa się krążeniem wody w przyrodzie. Zachodzi ono w strefie obejmującej wierzchnią warstwę skorupy ziemskiej i troposferę, tj. od ok. 0,8 km litosfery do ok. 16 km atmosfery (Soczyńska, 1997) i stanowi zamknięty cykl obiegu wody, tzw. cykl hydrologiczny. Najważniejszym czynnikiem, który powoduje krążenie wody w przyrodzie, jest energia cieplna Słońca; dzięki niej zachodzi parowanie i unoszenie cząsteczek wody w górę do atmosfery. Zmiany atmosferyczne prowadzą do powstawania chmur, a z nich opadów, które pod w pływem siły ciężkości spadają na powierzchnię Ziemi. Głównym źródłem dopływu wilgoci do atmosfery są oceany. Pod wpływem promieniowania słonecznego woda z powierzchni

17

ni

►

o

©

©

&

Cl

C

C

CO

o

3

o>

co

co

co

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader